Tesbihin Türk Kültüründeki Yeri

Tesbih, çok eski zamanlardan beri kullanılan bir aksesuardır. Osmanlı Devleti’nde tesbih kültürünün el işçiliği ile birlikte zirvelere taşındığı açıkça görünmektedir. Osmanlı Devleti sanat alanında çok gelişmiş ve dünya üzerinde büyük sanatçıların da yetiştiği güçlü bir devletti. Bu sanat alanında gelişmişliğini tesbih yapımında da göstermiştir.

Tesbihin, ibadette büyük bir yeri olduğu için de çok önemsenmiş ve her türden tesbih malzemeleri kullanılarak ince işçiliğe sahip tesbihler üretilmiştir. Bu tesbihler sanatsal ve göze hitap eden türden oldukları için ünü tüm İslam coğrafyasına yayılmıştır. Hatta farklı ülkelerde de satılmıştır.

Tesbih tüm Türkiye’de önemli ve değerlidir. Ancak Doğu kültüründeki yeri daha geniştir. Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin’de çok yaygın kullanılmaktadır. Buna bağlı olarak bu şehirlerimizde tesbih sanatı daha çok gelişmiştir. Bu bölgelerdeki özellikle aşiret ağaları tarafından tesbih çok değerli bir konuma alınmış ve binlerce koleksiyon yapanlara da rastlanmıştır. Yalnızca Müslümanlıkta değil diğer dinlerde de tesbih kullanıldığı yapılan araştırmalara göre açıkça görünmektedir. Yahudilik, Hıristiyanlık, Budizm bu dinlerden sadece bazılarıdır. Fakat tabiî ki dinden dine kullanılan malzeme ve taş sayısı değişiklik göstermektedir.

Aslında ibadet ile bütünleşen tesbih, yalnızca ibadet için kullanılmamaktadır. Sadece beğendiği, hoşuna gittiği hatta koleksiyonunu yaptığı için tesbih alan insanlarda yadsınamayacak kadar fazladır. Daha çok erkeklerin ilgi alanı gibi görünse de tesbihle ilgilenen kadınlar hatta çocuklar bile vardır.

Tesbihle ilgilenen insanlar çok olunca haliyle tesbih üreticisi ve satıcısı da oldukça fazladır. Görselliğe önem verenlerin, yukarıda da belirttiğimiz gibi aşiret ağalarının genellikle kehribar tesbih tercih ettiği görülmektedir. Gerek rengi, gerekse ışıl ışıl oluşu nedeniyle çok tercih edilen kehribar, fiyat olarak da diğerlerinden biraz daha pahalıdır. Ancak biraz daha uygun fiyatlı olan kuka tesbih en az kehribar kadar kalitelidir. Bu tesbih çok parlak değildir. Fakat çok sağlamdır. Osmanlı Devleti’nde de fazlaca kullanılmıştır. En çok tercih edilen modeli ise gümüş sarmalı olanlardır.