Ahilik ve Lonca Nedir? Ahilik ve Lonca Teşkilatı Arasındaki Fark Nedir?

Ahilik ve Lonca kavramları çoğu zaman eşanlamlı kelimeler gibi kullanılır lakin değildir. İki teşkilatın arasında farklar vardır. Tabi elbette ki benzerliklerde vardır. Nihayetinde ikisi de esnaf teşkilatıdır.

Ahilik ve Lonca Nedir?

İkisi de esnaflar arası yardımlaşma ve dayanışmayı sağlayan esnaf örgütleridir. Biz yine de işi sağlama alalım ve ikisini de tek tek açıklayalım.

Ahi Teşkilatı Nedir?

İlk Türk-İslam devletlerinde Müslüman esnaflar arasında yardım ve dayanışma amacıyla kurulan esnaf birliklerine ahi teşkilatı veya ahilik denir.

Ahi kelimesinin anlamı konusunda çeşitli görüşler söz konusudur. Ahi kelimesi Arapça yönünden incelendiğinde “kardeşim” anlamına gelmektedir.

Türkçe açısından incelendiğinde akı kelimesinin zamanla değişmiş halinin ahi olduğu düşünülmektedir. Akı kelimesi Divan-ı Lügat’it Türk’te Eli açık, koçak, selek, cömert, yiğit, delikanlı anlamına gelmektedir.

Ahilik kültürü, İslam dünyasında var olan fütüvvet teşkilatından esinlenerek ortaya çıkmıştır.

Fütüvvet Teşkilatı Fütüvvet, İslam dünyasında kahramanlık, yiğitlik ve cömertlik mefkuresinin adıdır. Şövalyelik nasıl Orta Çağ Batı dünyasına ait mahsus bir ülkü ise, Fütüvvet Teşkilatı Fütüvvet de Orta Çağ İslam dünyasına ait bir ülküdür. Nasıl ki Araplar İslam’dan önce kültürlerinde mevcut olan Fütüvvet anlayışını İslami değelerle geliştirip devam etmişler, nasıl ki Farslar “cevanmerdi” anlayışını aynı şekilde İslam süzgecinden geçirmişler, Türkler de kendi “Akılık” ülküsünü İslami ahlak ve değerlerle geliştirerek devam ettirmişlerdir. Arap kültüründe ideal kahraman, sehavet ve şecaat timsali olan Fütüvvet erinin adı “Feta“, İran kültüründe “Cevanmerd“, Türk kültürnde “Akı“dır. Türk Akılığı, İslamiyetle Arap Fütüvvet şiarından etkilenmiştir. Akılar birbirlerine karşı kardeşçe tutumundan dolayı Akı kelimesi yerini Ahi kelimesine bırakmış ve Abbasi Devleti’nin sona ermesiyle Fütüvvet yerini Ahiliğe bırakmıştır. 

Prof. Dr. Mikail Bayram, Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu, Konya 1991, s.130,132 https://tr.wikipedia.org/wiki/Ahilik#Ahilik_s%C3%B6zc%C3%BC%C4%9F%C3%BCn%C3%BCn_k%C3%B6keni

Ahi teşkilatının kurucusu Ahi Evran’dır. İran’da Hoy kasabasında doğduğu düşünülmektedir. Türkiye Selçukluları döneminde Kayseri’ye gelen Ahi Evran, Ahi teşkilatını burada kurmuştur. Kendisi debbağdır. (deri ustası)

1. Alaaddin Keykubat döneminde Konya’ya gelen Ahi Evran daha sonrası dönemlerde Kırşehir’e geçmiş ve ömrünün sonuna kadar orada yaşamıştır.

Kurmuş olduğu esnaf teşkilatı zamanla tüm Anadolu’ya yayılmış ve ahilerin merkezi Kırşehir olmuştur.

Ahilik öğretisinin temeli yedi kapıdır;

Ahi Teşkilatının Faydaları Nelerdir?

– Müslümanların esnaf ve zanaatkarlıkta etkin olmasını sağlamıştır.

– Mesleğe eleman yetişmesini sağlamıştır.

– Esnaflar arasında haksız rekabeti engeller, dayanışmayı arttırır.

– Emekli sandığı görevi yapar.

– Üretilen malların kaliteli olmasını sağlar.

– Faiş fiyat artışını engeller.

– Tüketiciyi korur.

– Gerekli durumlarda bulundukları bölgenin güvenliğini sağlarlar.

Ahiler, örgütlü yapıları sayesinde gerektiğinde bulundukları yerleri savunmuşlardır. Örneğin Moğollar’a karşı Kayseri’yi, Düzmece Mustafa İsyanı esnasında Bursa’yı başarıyla savunmuşlardır.

Ahilerin Osmanlı’nın kuruluşunda da desteği çok büyüktür. Osman Gazi’nin kayınbabası Şeyh Edebali bir ahi şeyhidir.

NOT: Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı da Bacıyan-ı Rum (Anadolu Kadınları) teşkilatını kurmuştur.

Lonca Nedir?

Osmanlı Devleti döneminde 15. yüzyılda ortaya çıkan esnaflar arası yardımlaşma ve dayanışma teşkilatına lonca denir. Kökenleri ahi teşkilatına dayanır.

Lonca teşkilatı 18. yüzyıldan itibaren Gedik hakkı şeklinde 20. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür.

Ahilik ve Lonca Teşkilatı Arasındaki Farklar

Ahilik ve Lonca’da esnaf örgütlenmesi neredeyse aynıdır. Yani usta-çırak ilişkisi, dayanışma, örgütlenme birbirine çok benzer. Ama aralarında farklarda vardır.

• Ahi teşkilatı Türkiye Selçukluları ve beylikler döneminde lonca teşkilatı Osmanlı Devleti döneminde vardır.
• Ahi teşkilatına sadece müslüman esnaf ve zanaatkar girebilirken, lonca teşkilatına gayrimüslimlerde girebilir.
• Ahi teşkilatına katılabilmek için esnaf olmanın yanında dini eğitimde almak gerekir. Loncaya katılmak için esnaf olmak yeterlidir.
• Ahi teşkilatı bağımsız, lonca teşkilatı özerktir. Ahi teşkilatı her türlü kararı kendisi alır. Lakin loncalar kısmende olsa devletin kontrolü altındadır.)
• Bütün ahi örgütleri Kırşehir’e bağlıdır. Loncalar sadece bulundukları şehirle sınırlıdır.