IV. Mehmet Dönemi Konu Anlatımı

I. İBRAHİM DEVRİ ( 1640 – 1648 )

IV. Murat’ın ölümü üzerine I. İbrahim tahta geçti(1640). Bu dönemde devlet adamlarının iktidara gelebilmek amaçlı yeniçerileri kışkırtmaları, saray kadınlarının ve harem ağalarının çıkarlarını muhafaza etmek amaçlı hükümet adamlarını görevden aldırmak istemeleri üzerine isyanlar çıktı. Bu dönemde 24 sene devam edecek olan Osmanlı – Venedik savaşları çıktı. 1648’de bir yeniçeri başkaldırısıyla Padişah İbrahim tahtan indirildi, mahaline 6 yaşlarındaki evladı IV.Mehmet tahta çıktı.

IV.MEHMET DÖNEMİ (1648 – 1687 )

Osmanlı -Venedik İlişkileri (1645-1669) :
İlişkilerin odak noktasında Akdeniz’de üstünlük mücadelesi yatmaktaydı. Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’daki toprakların güvenliği amaçlı Girit’in fetholunması gerekiyordu. Padişah İbrahim’in azlettiği Sümbül Ağa Mısır’a giderken gemisi Venedik korsanlarınca yağma edildi. Bunun üzerine Girit kuşatıldı(1645). Ancak Kandiye Kalesi alınamadı. Harp uzunca zaman devam etti. Venedik bir ara Çanakkale Boğazını abluka altına aldı. Girit savaşı bir anda Osmanlı-Haçlı mücadelesine döndü. Papalık liderliğinde İspanya ve Fransa Venedik’e yardıma geldiler. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa liderliğinde Çanakkale önlerinde Venedik mağlubiyete uğratıldı. Yaklaşık olarak 25 sene süren Girit kuşatması Kandiye’nin alınmasıyla bitti. Denizlerde nihai başarı kazanıldı. Girit kuşatmasının uzunca sürmesi, Osmanlı deniz gücünün Avrupa denizciliğine göre geriye kaldığını açığa çıkardı.

Köprülüler Devri :
Osmanlı-Venedik savaşı sürerken Girit’e istenilen desteğin gönderilemeyişi, ülkede isyanların sürmesi, rüşvet ve iltimasın yaygınlaşması ve veziriazamlığa getirilen devlet adamlarının oldukça başarısız olması, bunalımı arttırdı. IV. Mehmet,hükümeti içerisine düştüğü bunalımdan kurtarması için Veziriazamlığı yaşlı vezir Köprülü Mehmet Paşaya teklif etti. Mehmet Paşa görevin kabulü amaçlı bir takım şartlar ileri sürdü. Bunlar şunlardır :

• Saray hükümet işlerine karışmayacak.
• Devlet işleriyle ilgili sunacağı her öneri onay edilecek.
• Memurluklara arzu ettiği kişiyi atayacak.
• Hakkında şikayet olursa , öncesinde savunması alınacak, ardından hüküm verilecek.
Şartları onay edilen Mehmet Paşa 1656’da veziriazamlığa atandı. Köprülü Mehmet Paşa öncesinde İstanbul’da güvenliği sağladı, Girit’e yardım gönderdi, Venedik’i Çanakkale Boğazından uzaklaştırdı. Bu dönemde Köprülü Mehmet Paşa’dan başka aileden Fazıl Ahmet Paşa, Amcazade Hüseyin Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ve Fazıl Mustafa Paşalar veziriazamlık yaptılar.

Osmanlı-Avusturya İlişkileri :
Erdel Beyi Rakoçi, Eflak ve Boğdan beyleriyle anlaşarak Osmanlı idaresine karşı ayaklandı. Köprülü Mehmet Paşa başkaldırıyı dağıttı. Rakoçi Avusturya’ya sığındı. Rakoçi’nin kışkırtmasıyla Avusturya Erdel meselesine karıştı. Bozulan ilişkiler savaşa dönüştü. Fazıl Ahmet Paşa Uyvar kalesini aldı. Zerinvar’da Avusturya’yı mağlup etti. Avusturya’nın talebi üzerine Vasvar Antlaşması imza attı (1664). Anlaşmaya göre;
• Osmanlının Erdel üzerindeki egemenliği onay edilecek
• Uyvar ve Neograt Osmanlı’da, Zerinvar kalesi ise Avusturya’da kalacaktı.
Osmanlı Devleti Avusturya ve Erdel’den kuvvetlerini çekecek, Avusturya 200.000 kuruş harp tazminatı ödeyecekti.

Osmanlı – Lehistan İlişkileri :
Lehistan’ın Osmanlı himayesindeki Ukrayna Kazaklarına saldırması üzerine, IV.Mehmet Lehistan üzerine sefere çıktı. Mücadele daha çok Podolya topraklarında geçti. Lehistan’ın talebi üzerine 1672’de Bucaş Antlaşması imza altına alındı . Anlaşmaya göre ;
• Podolya Osmanlıda kalacak,
• Lehistan kuvvetleri Ukrayna’dan çekilecek
• Lehistan senede 22.000 bin altın vergi verecekti.
Bucaş Antlaşmasının Önemi; Osmanlı batıda son defa toprak kazandı.
Lehistan vergi konusunda ki maddeyi onay etmeyerek antlaşmayı bozdu. Harp yine başladı, Lehistan bir defa daha yenilince vergi maddesi çıkarılarak Bucaş antlaşması yine imzalandı (1676).

II.Viyana Kuşatması ( 1683 ) :
Vasvar Antlaşmasından ardından Erdel’den ümidini kesen Avusturya , Orta Macaristan’da güçlenmek istedi. Protestan olan Orta Macaristan halkı, Katolik Avusturya’nın bu politikasına itiraz etti. Erdel Beyinin erkek çocuğu Tökeli İmre Osmanlı’dan yardım istedi. Devleti Ali Osman Tökeli İmre’yi Macar kralı olarak duyurdu. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 1683’te Avusturya seferine çıktı. Amaç Yanıkkale idi. Ancak sadrazam Viyana üzerine yürüyerek şehri kuşattı. Avusturya Avrupa’dan yardım çağrısında bulundu. Merzifonlunun kentin tahrip olmasını engellemek için kuşatmayı uzatması Leh ve Alman kuvvetlerinin yardıma gelmesine yol açtı. Kırım Hanı bu kuvvetlerin Tuna’yı geçmesini engellemedi. 2 ateş içinde kalan Osmanlı yenik olarak Belgrat’a çekildi.
Yenilginin Nedenleri:
• Kuşatmada kocaman topların bulunmayışı
• Avusturya’nın dışardan yardım alması
• Kırım Hanı’nın vazifesini yerine getirmemesi
• Viyana’nın kuvvetli surlarla çevrili olması
• Gerideki kalelerin alınmamış olması
• Devletteki iç çekişmelerin silahlı güce yansıması
Yenilginin Neticeleri :
• Merzifon’lu idam edildi. Fazıl Mustafa Paşa veziriazamlığa getirildi
• II. Viyana kuşatması Avrupa’yı telaşa düşüren nihai sefer oldu .
• Üstünlük sağlanabilecekken, yenilgi alındı. Avrupa’dan geriye çekilme süreci başladı.
• Osmanlı’nın başarısızlığı Avrupa’yı harekete geçirdi. Fırsattan istifade isteği doğdu.
• Papa’nın girişimiyle Osmanlıya karşı Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta ve Rusya kuvvetlerinden meydana gelen ” Mukaddes İttifak ” kuruldu.
Kutsal İttifak kurulduktan sonra:
Avusturya; Tuna boyunca ilerleyip Erdel ve Macaristan topraklarına saldırdı. Estergon, Budin ve Belgrat’ı elde etti .
Lehistan; Podolya’yı aldığının ardından Boğdan’a girdi.
Venedik; Dalmaçya ve Mora kıyılarına saldırdı. Başka taraftan İtalyan devletleriyle, İspanyol ve Malta kuvvetleri de Venedik’e yardım ettiler. Mora yarımadası ve Atina Venedik’in eline geçti.
Savaşlarda edinilen yenilgiler üzerine IV. Mehmet tahtan indirilerek mahaline kardeşi II.Süleyman tahta çıkarıldı(1687).