- Beyliği’nin kurucularının; menşei, hangi boya mensup oldukları, Anadolu’ya ilk ne zaman geldikleri, hangi yörelerde yaşadıkları ve hatta beyliğin tam olarak ne zaman ve nerede kurulduğu günümüzde tartışma konusudur.
- Nedeni Kuruluş Dönemi kaynaklarının yetersizliğidir.
- Kuruluşu II. Murad, gelişmesi II.Mehmed ve yükselişi II. Bayezid dönemleri olarak kabul edilen Osmanlı tarihçiliği, II. Bayezid Dönemi’nden itibaren yeni bir ivme kazanmıştır.
- Kuruluş Dönemi’nde yaşanan askerî ve siyasi gelişmeleri anlatan kaynaklar vardır: Bizans tarihçileri Pachymeres (Pakimires), Nikephoros (Nikeforos) ve Kantakouzenos (Kantakuzen), Arap Kaynakaları İbn-i Batuta, el-Ömerî, İbn-i Said ve İbn-i Haldun bunlara örnektir.
- Osmanlılar hakkında ilk tarihî bilgiler, Orhan Bey’in imamı İshak Fakih’in oğlu Yahşî Fakih tarafından kaleme alınan “Yahşî Fakih Menâkıbnâmesi”dir.
- Bugün elimizde olan ve Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu ile ilgili bilgi veren kaynaklardan en eskisi ise Ahmedî’nin “İskendernâme” adlı eseridir
Osmanlı
Beyliğinin Kuruluşu :
- Osmanlılar; Oğuzların, Bozok Kolu’na bağlı Günhan Soyu’nun Kayı Boyu’na mensuptur.
- Kayılar Selçuklularla birlikte Malazgirt Savaşı sonrasında Anadolu’ya gelmişlerdir.
- 1230 yılındaki Yassı Çimen Savaşında Harzemşahlara karşı Anadolu Selçukluları ile birlikte savaşmışlardır.
- I. Alaeddin Keykubat Kayıları bu hizmetleri karşılığında uç beyliği olarak Batıya gönderdi.
- Ankara yakınlarındaki Karacadağ, Söğüt ve Domaniç bölgesine yerleştiler.
- Bugünkü Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, İznik, Düzce,Yalova, Bolu, Bartın ve Zonguldak illerini kapsayan coğrafi alanın Antik Çağ ve sonrasındaki dönemde (Türklerin bölgeye gelişine kadar) ki adı Bitinya’dır
- Bilinen İlk beyleri Gündüz Alp’tir.
- Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu üzerine çalışmalar yapan tarihçilerin ileri sürdüğü görüşler farklılık göstermektedir.
- Özellikle Paul Wittek (Vitek), Mehmet Fuat Köprülü ve Halil İnalcık, beyliğin kuruluşu ile ilgili önemli teoriler ortaya atmışlardır.
- Paul Wittek nazariyesinde, Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunu “Gaza Tezi” ile açıklamıştır ve Osmanlıların, Kayı Aşireti ile de alakası bulunmadığını iddia etmiştir
- Mehmet Fuad Köprülü “uç”-lara özgü yapı üzerinde durmuştur.
Köprülü’ye göre Osmanlı Beyliği’nin kurulup gelişmesinde:
- Türkmenlerin, gaza ruhu ile Bizans üzerine seferler yapması,
- Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve beyliklerin kurulduğudönemde Anadolu’daki siyasi boşluk,
- Türklerin sahip olduğu millî özellikler,
- Kuruluş Dönemi hükümdarlarının yetenekli olması,
- Gaziyân-ı Rûm, Ahiyân-ı Rûm, Bâcıyân-ı Rûm ve Abdalân-ı Rûm gibi askerî, sosyal ve iktisadi grupların varlığı,
- Beyliğin kurulduğu bölgenin jeopolitik durumu,
- Diğer Türk beyliklerinin, Osmanlı Beyliği’ne karşı tutumları gibi etmenler önemli rol oynamıştır.
- Halil İnalcık, Paul Wittek’in tezini kabul etmekle birlikte yetersiz bulmuştur. İnalcık’a göre gaza Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunda önemli bir yer tutar, fakat beyliğin kuruluşunu sadece gazaya bağlamak konuya tek boyutlu bakmaktır.