Anadoluda Kurulan İlk Türk Beylikleri Özet

Anadoluda Kurulan İlk Türk Beylikleri

SALTUKLULAR (1072 – 1202)

• Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği olan Saltuklular Erzurum merkezli olarak Sultan Alp Arslan’ın kumandanlarından Ebul Kasım Saltuk tarafından kurulmuşlardır (1072).
• Hakimiyet sahalarının içinde Bayburt ve Kars’ta yer alır.
• Haçlılar, Gürcüler, Ermeniler ve Trabzon Rum İmparatorluğu ile mücadele ettiler.
• Erzurum, ticaret yolları üzerinde bulunduğundan Saltuklular döneminde tam bir ticari merkez olmuştur.
• Saltuklulardan günümüze ulaşan önemli eserler; Kale Camii, Tepsi Minare, Mama Hatun Türbesi, Üç Kümbetler, Ulu Camii’dir.
• Saltuklu Beyliği’ne II. Rükneddin Süleyman 1202’de son vermiştir.

DANİŞMENDLİLER (1080 – 1178)

• Anadolu’da kurulan beylikler içinde en güçlüsü olan Danışmedliler Sivas başkent olmak üzere Danişmend Ahmet Gazi tarafından kuruldu (1080).
• Anadolu’da kurulan beylikler içinde en geniş sınırlara ulaşan Danışmedliler sınırlarını Tokat, Amasya, Çankırı, Kastamonu, Kayseri ve Malatya’ya kadar genişlettiler.
• Haçlılar, Bizans ve Gürcülerle mücadele etmişlerdir. Özellikler Haçlılarla mücadeleleri İslam dünyasında büyük şöhret kazanmalarını sağladı. (Sultan Sencer “melik”ünvanı verdi.)
• İç Anadolu’ya hakim olan Danişmetliler bir süre Türkiye Selçuklularını da hakimiyetlerine alarak Anadolu’da en önemli siyasi güç haline geldiler.
• Anadolu’da ilk medresesi olan Tokat ve Niksar’da yaptırılan Yağıbasan Medreseleri Danişmentlilere aittir.
• Danişmedname en önemli destanlarıdır.
• Sultan II. Kılıç Arslan tarafından yıkılmıştır (1178).

MENGÜCEKLİLER (1080 – 1228)

• Mengücek Ahmet Gazi tarafından Erzincan merkezli olmak üzere Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar çevresinde kurulmuştur.
• Gürcüler ve Trabzon Rum İmparatorluğu ile mücadele etmişlerdir.
• İkiye bölünen beyliğin Erzincan koluna I. Alaeddin Keykubad 1228’de son vermiştir. Divriği kolu ise 1252’ye kadar Anadolu Selçuklularına bağlı olarak yaşamıştır.
• Hakimiyet kurdukları bölgeleri kültür ve ticaret merkezi haline getirmişler, bu bölgeleri mimari eserlerle donatmışlardır.
• Sivas Divriği’deki Kale Camii, Ulu Camii ve Kayıtbay Camii Mengüceklilere aittir.
• Mengücek hükümdarı Davut Şah, tıp alimi Muvaffakuddin Abdüllatif-i Bağdadi’yi sarayına davet ederek kendisini maaş bağlamıştır.

ARTUKLULAR (1102 – 1409)

• Ünlü Selçuklu emiri Artuk Bey’in oğulları tarafından Harput, Diyarbakır ve Mardin’de kurulmuşlardır.
• Hasankeyf Artukluları 1231’de Eyyubiler tarafından, Harput Artukluları 1234’de Anadolu Selçukluları tarafından, Mardin Artukluları 1409’da Karakoyunlular tarafından yıkılmışlardır.
• En uzun süre yaşayan Mardin Artuklularıdır.
• Ticaret yolları üzerinde bulundukları için ekonomik yönden gelişmişlerdir.
• Artuklulardan günümüze ulaşan en önemli mimari eserler Mardin’de Hatuniye Medresesi, Mardin Ulu Camii, Koçhisar’da Ulu Camii, Şehidiye ve Hüsamiye Medreseleri, Diyarbakır’da Artuklu Sarayı, Batman ırmağı üzerinde Malabadi Köprüsü’dür.

ÇAKA BEYLİĞİ (1081 – 1093)

• Çaka Bey tarafından İzmir ve çevresinde kurulmuştur.
• Çaka Bey ilk Türk denizcisidir. Donanma kurduğu 1081 tarihi Türk Deniz Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilir.
• İlk beylikler içerisinde en kısa süre yaşayanıdır.
• İlk Türk donanmasını kuran Çaka Bey, Rodos, Midilli, Sakız ve Sisam adalarını fethetmiş, Bizans ve Haçlı donanmalarına karşı önemli başarılar elde etmiştir.
• Çaka Bey, İstanbul’u ele geçirmek için Türkiye Selçukluları ve Peçenekler ile ittifak kurmuş, ancak Bizans entrikaları sonucunda I. Kılıç Arslan Çaka Bey’i ortadan kaldırınca İstanbul Kuşatması gerçekleşememiştir.
• Çaka Bey’den sonra beyliğin toprakları Bizans’ın eline geçmiştir.

Anadoluda Kurulan İlk Türk Devletleri Hakkında Kısa Bilgi için tıklayınız.