Artuklu Beyliği Hakkında Kısa Bilgi

Artuklu Beyliği

Artuklu Beyliği’ne  adını veren Artuk Bey Oğuzların Döğer boyundandır. Önce Kutalmışoğlu Süleymanşah’a hizmet eden Artuk Bey, onunla anlaşamayınca Suriye Melik Tutuş’un hizmetine girmiştir. Kutalmışoğlu Süleymanşah ile Tutuş arasında cereyan eden Ayn Seylem Savaşı’nda Tutuş’un tarafını tutarak savaşı Tutuş’un kazanmasını ağladı. Hizmetlerinden dolayı Suriye Meliki Tutuş tarafından Kudüs valiliğine getirildi. 1091’de Artuk Bey ölünce yerine oğulları geçti lakin Kudüs’ün Fatımîlerin eline geçmesi üzerine (1098) Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İl-Gazi burada tutunamadılar. Güneydoğu Anadolu bölgesine gelerek üç kol hâlinde, Artuklu Beyliği’ni kurdular.

Hasankeyf Artuklu Kolu (1101- 1231):

Artuk Bey’in oğlu Sökmen Gazi tarafından Hasankeyf’te (Hısn-ı Keyfâ) kuruldu. Haçlılarla mücadele eden Sökmen Gazi, Urfa kontunu Harran Muharebesi’nde (Belih Çayı Muharebesi) ağır bir yenilgiye uğrattı ve esir etti. Eyyubîler Hasankeyf ve Amid’i ele geçirerek bu kola son verdiler (1231).
Artuklular zamanında Diyarbakır ve çevresi Türk kültürünün en önemli merkezi hâline gelmişti.

Mardin Artuklu Kolu (1108-1409):

Artuklu beylikleri arasında en güçlü ve uzun ömürlü kolu oluşturur. Mardin’de Artuk Bey’in oğlu İl-Gazi tarafından kurulmuştur (1108). Necmeddin İl-Gazi Halep halkının isteği üzerine Halep’e girmiş ve oğlu Temurtaş’ı burada bırakmıştır. Oğlu Temur- taş, İl-Gazi gibi bölgedeki Haçlılarla mücadele etmiş; 1144’de Urfa’yı Haçlılardan alması İslâm dünyasında sevinçle karşılanmıştır. Güçlü devletler arasında kalan Mardin Artukluları, Eyyubîler ve Selçukluların ve daha sonra İlhanlı hâkimiyetini tanımışlardı. Nihayet, Mardin’i alan Karakoyunlular bu devlete son verdiler (1409).

Harput Artuklu Kolu (1185-1234):

Hasankeyf koluna hükümdar olamayan Ebûbekir, Harput’a gelerek, Harput Artuklu kolunu kurmuştur (1185). Alaaddin Keykubad’ın Harput’a girmesiyle bu kol sona ermiştir (1234).

Artuklu Beyliği ile ilgili daha kısa özet için tıklayınız.