I. Kök Türk Devleti Maddeler Halinde

I. Kök Türk Devleti, Bumin Kağan tarafından Ötüken başkentli kurulan Orta Asya’da ki 2. Türk devletidir.

En sonda konu anlatım videosu var. İşine yarayabilir.

• Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra Orta Asya’daki Türk birliği bozulmuştur.

• Türkler bu dönemde Orhun ve Selenga nehirleri etrafında kurulan Avarların egemenliğinde Bumin Kağan önderliğinde yaşamışlar ve bu devletin silahlarını yapmışlardır.

1.Kök Türk Devleti’nin Kuruluşu

• Avar hakanı devlete karşı çıkan Töles isyanını (551) bastıramayınca Bumin Kağandan yardım istemiş bunun üzerine Bumin Kağan devlete karşı çıkan isyanı bastırmıştır.

• Daha sonra isyanı bastırması karşılığında Avar hakanının kızını isteyen Bumin Kağan bu isteğinin reddedilmesi üzerine Avar devletine karşı mücadeleye başlamış ve bu mücadeleyi kazanarak 552 yılında Ötüken merkezli I. Göktürk Devleti‘ni kurmuştur.

UYARI: Göktürk devleti Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.

• Bumin Kağan (552-553), devletini kurduktan sonra yapmış olduğu mücadele sonrasında sınırlarını hızla genişletmiş sınırların genişlemesi üzerine yönetimi kolaylaştırmak amacıyla devletin doğu kanadına kendisi geçmiş, batı kanadını ise kardeşi İstemi Yabgu yönetmiştir. (ikili teşkilat)

OKUMA TAVSİYESİ: İkili Devlet Teşkilatının Olumlu ve Olumsuz Yönleri

• Bumin Kağan’ın ölümü üzerine devletin doğu tarafına iyi bir devlet adamı ve komutan olan Mukan Kağan (553-572) geçmiştir.

• Amcası İstemi Yabgu’yla devleti yöneten Mukan Kağan devlete en parlak dönemini yaşatmıştır.

Bu dönemde;

1- Avarlar tamamen bölgeden uzaklaştırılmıştır.

2- Kitanlar ve Kırgızlar itaat altına alınmıştır.

3- Çin’e üstünlük kabul ettirilmiştir.

4- Bu arada devletin batı kanadını yöneten İstemi Yabgu devletin ekonomik gücünü arttırmak amacıyla İpek Yoluhakimiyeti için önce Sasanilerle Akhunlara karşı ittifak kurarak bu devleti yıkmış daha sonra Sasanilerin ticareti engellemesi üzerine bu devlete karşı Bizans ile ittifak kurarak Sasanileri zayıflatmıştır.

UYARI: Göktürkler bu dönemde devletlerarası kurulan ilişkilerde siyasi ve ekonomik çıkarlarını ön planda tutmuşlardır. l. Göktürk devleti Bizans’tan elçi kabul eden ve Bizans’a elçi gönderen ilk Türk devletidir.

• Ancak Mukan Kağan ve İstemi Yabgu’nun ölümü üzerine devletin başına geçen Tapo Kağan’ın (572-581) Maniheizm dinini kabul ederek ülkeye yaymaya çalışması huzursuzluğa neden olmuş yerine gelen İşbara Kağan’ın da devleti iyi yönetememesi üzerine devlet zayıflamıştır.

• Daha sonraki süreçte devlet, taht kavgaları ve Çin entrikaları sonucu önce ikiye ayrılmış 630’da Doğu Göktürk yıkılırken 659’da Batı Göktürk Çin hakimiyeti altına girmiştir.

OKUMA TAVSİYESİ: I. Kök Türk Devleti (552-630)