Uygur Devleti (744-840)

• Uygur Devleti 2. Göktürk Devleti’nin parçalanmasının ardından Bilge Kül Kağan tarafından Ordubalık (Karabalasagun) merkezli kurulmuşlardır.

En sonda konu anlatım videosu var. Bir bak istersen.

• Uygurlar diğer Türk devletlerinden farklı bir yapıya sahip olmuşlar devlete en parlak dönemini yaşatan Moyan-Çur’un ölümü sonrasında başa geçen Böğü Kağan Döneminde Çin’le kurdukları ilişkiler sonucunda Maniheizm dinini benimsemişleridir.

UYARI: Uygurlar, Çin dışında ticaret yoluyla Bizans ve Abbasi devletleriyle de ilişki kurmuşlardır.

UYARI: Uygurlar Türk tarihinde din değiştiren İlk Türk devletidir.

Maniheizm dini Uygurların, her anlamda değişmesinde etkili olmuştur.

Maniheizm Dininin Uygurlara Etkisi

1- Bu dinin tapınaklarda yaşanması Uygurların tapınak yapmalarına neden olmuştur.

UYARI: Uygarlar tapınak yapımıyla Türk tarihinde ilk defa yerleşik yaşama geçmişlerdir. Mani Dini Uygurların inanışlarını ve yaşam tarzlarını etkilemiştir.

2- Bu dinde et yemek yasaktır. Bu yüzden Türkler hayvancılığı bırakmışlar, yaşamlarını devam ettirmek için tarımsal üretim yapmışlardır.

UYARI: Uygurlar Türk tarihinde ilk defa üretici konuma geçen Türk devletidir. Dini inanışlarıyla ekonomik yapılarını etkilemiştir.

UYARI: Uygurlarda gerek tapınak yapımının gerekse tarımsal faaliyetlerin başlamasıyla Türk tarihinde ilk defa şehirler (Beşbalık, Ordubalık, Tufan, Karaşar) kurulmuştur. Buna bağlı olarak Uygurlar, Türk tarihinde ilk kalıcı mimari eserleride ortaya koymuşlardır. (Saraylar, evler, tapınaklar vb.)

3- Uygarların, ekonomik ve sosyal ilişkilerinin değişmesi hukuk yapısını da etkilemiştir. Yazısız hukuk kuralları olan Töreler ilk defa bu dönemde yazılı hale getirilmiş ve aile, miras, mülk hukuku alanında kanunlar da yapılmışlardır. (Medeni Kanun)

4- Şehirli ve tüccar dini olan Maniheizmde savaşmak yasaktır.

Bundan dolayı Uygurlar, Moğollarla yaptıkları mücadelede başarılı olamamışlar ve Moğollara bağlanmışlardır. Ancak Uygurlar Moğolları kültürel anlamda etkilemişlerdir.

Uygurların Moğolları Etkilediğinin Göstergeleri

• Moğolların devletin önemli kademelerinde Uygur Türklerini görevlendirmeleri

• Moğolların Uygur alfabesini kullanmaları

• Moğolların Türkçe konuşmaya başlamaları

Baga Tarkan’ın ölümü sonrasında Uygurlara son darbe Kırgız Türklerinden gelmiştir. Uygurlar, 840 yılında Kırgız Devleti tarafından yıkılmışlardır.

Uygurların Özellikleri

1- Uygurlar, Çin’den kültürel alanda da etkilenmiş böylece Türkler de ilk defa kağıt, matbaa, pusula, barut kullanmıştır.

2- Kağıt ve matbaa kullanımıyla ortaya konan eserler kalıcı hale gelmiş bilgi birikimi ve aktarımı kolaylaştırmıştır. Bu sayede Uygurlar Türk tarihinde ilk kütüphaneyi kurmuşlardır.

3- Uygurların farklı dini kabul etmelerine rağmen dinsel terimlerin Türkçe karşılığını kullanmaları ayrıca 18 harfli kendilerine ait alfabe hazırlamaları ulusçuluk düşüncesiyle hareket ettiklerini gösterir.

4- Maniheizm dini dışında Uygurlar, Budizm, Taoizm gibi dinleri de benimsemişler ve bu dinlere ait ibadethaneleri yan yana bulundurmuşlardır.

UYARI: Farklı tapınakların yan yana bulundurulması Uygurlarda dini hoşgörü olduğunun göstergesidir.

Uygurlarda Kültürel Hayat

1– Karabalasagun ve Sine-Uşi Yazıtlarını ortaya koymuşlardır.

2- Türk tarihinde ilk kez orta oyunu sahneleyen Uygurlar Türk tiyatrosunun temellerini atmışlardır.

3- Uygurlar, minyatür ve fresko sanatıyla ilgilenen ilk Türk devletidir.

4- Heykel, dokuma, seramik ve çini örnekleri vermişlerdir.

OKUMA TAVSİYESİ: Uygurlar Hakkında Kısa Bilgi