Bu yazımızda 10. sınıf tarih dersi İstanbul’un Fethi, Fetih İçin yapılan hazırlıklar ve sonuçlarını en ayrıntılı şekilde maddeler halinde anlatmaya çalışacağız.
İstanbul, stratejik ve jeopolitik önemi nedeniyle tarih boyunca hemen hemen her milletin ilgisini çekmiştir.
Osmanlı’nın Anadolu’dan Rumeli’ye ya da Rumeli’den Anadolu’ya rahatça kuvvet geçirebilmek istemesi.
Osmanlı’nın deniz ticaretini geliştirmek ve boğazlara hâkim olmak istemesi.
Osmanlı’nın kuzey ve doğu Avrupa’dan gelen ticaret yolları ile Karadeniz-Akdeniz arasındaki su yollarının denetimini ele geçirmek istemesi.
Osmanlı’nın Katolik ve Ortodoks kilisesini birbirinden ayırarak Hristiyan âleminin birleşmesini önlemek istemesi.
Bizans İmparatorluğu, Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü bozması.
Bizans’ın Hristiyan Batı âlemini Haçlı Seferleri için tahrik etmesi.
Bizans’ın saltanat iddiasında bulunan Osmanlı şehzadelerini koruyup destekleyerek devleti devamlı bir iç savaş tehdidi altında tutması
Hz. Muhammed’in İstanbul’un fethiyle ilgili hadisi.
İstanbul’un daha önce I. Beyazıt (4 kez) Musa Çelebi (1 kez) II. Murat (1 kez) kuşatmış fakat alınamamıştır.
İstanbul’un Fethi İçin Yapılan Hazırlıklar
Fetih için II. Mehmet’in Yaptığı Hazırlıklar
1451’de tahta çıkan II. Mehmet, ilk olarak Karamanoğulları ile anlaştı ve Anadolu’da güvenliği sağladı.
Anadolu Hisarı’nın karşısına Rumeli Hisarı’nı (Boğazkesen) yaptırdı.
Şahi adı verilen büyük toplar döktürdü.
Balkanlardan gelebilecek yardımlara karşı gerekli önlemleri aldı.
İyi bir kuşatma planı hazırladı.
Anadolu Hisarı’nı tamir ettirdi ve tam karşısına Rumeli Hisarı’nı yaptırdı.
400 gemilik donanma oluşturdu.
Muslihiddin, Saruca Sekban ve Macar asıllı Urban’a Şahî topları döktürdü.
Silivri ve Vize kaleleri alındı.
Venedik ve Macarlarla anlaşıldı.
Karamanoğulları ile barış yapıldı
Sırp despotu ve Bosna kralının Osmanlı tarafında yer alması sağlandı.
Mora ve Arnavutluk üzerine kuvvet göndererek gelecek yardımlar engellendi.
Ok ve mermi atışlarına dayanıklı olan Rumların “şehirler alan” ismini verdikleri tekerlekler üzerinde yürüyen kuşatma kuleleri yapıldı.
İstanbul’un yardım yolları kesildi.
Karadan Haliç’e inecek plan yapıldı.
Bizans’ın Aldığı Önlemler (Bizans’ın Muhasaraya Karşı Aldığı Tedbirler)
Osmanlı Devleti’nin faaliyetlerine karşılık Bizans, Haliç’in girişini kalın zincirlerle kapattırdı.
Surları güçlendirdi.
Papa ve Macarlardan yardım istedi.
Greuva (Rum Ateşi) olarak isimlendirilen silahlar imal etmişlerdir.
Muhasaranın Başlaması
II. Mehmet, 23 Mart 1453 Cuma günü Edirne’den İstanbul’a hareket etmiştir.
II. Mehmet, 5 Nisan’da 80 bin kişilik ordusuyla Topkapı önlerine gelerek otağını Kurdurmuştur
İslami geleneklere uygun olarak kan dökülmeden şehrin teslim edilmesini istemiştir.
6 Nisan’da büyük topun ateşlenmesiyle 54 gün sürecek olan İstanbul muhasarası başlamıştır.
Gemilerin Haliç’e indirilmesi
12-18 Nisan’da 150 parçadan oluşan Türk donanması Haliç’e indirilmiştir.
İstanbul’un kuşatılmasına baştan beri karşı olan Çandarlı Halil Paşa, Bizans’la antlaşma yapılmasını savunmuştur.
Molla Gürani, Akşemseddin ve Zağnos Paşa bu fikre karşı çıkarak muhasaranın devamına destek vermiştir.
Bizanslılar, İstanbul’un Türklerin eline geçmemesi için Ayasofya’da ayin düzenlemiştir.
İSTANBUL’UN FETHİ 29 MAYIS 1453
Osmanlı ordusu 6 Nisan 1453’te İstanbul’u kuşattı.
20 Nisan’da denizlerde mücadele başladı.
Ancak, Haliç’in ağzının büyük zincirlerle kapatılmış olması nedeniyle Osmanlı donanması Haliç’e giremedi.
Bizans’a yardıma gelen Venedik, Papalık ve Ceneviz gemileri Osmanlı donanmasını yararak Haliç’e girdi.
II. Mehmet gemileri yağlı kızaklar üzerinde, karadan (Kasımpaşa sırtlarından) Haliç’e indirtti.
Fetih Gerçekleşiyor
Çağının ulaştığı son teknolojileri kullanan Osmanlı ordusu, 29 Mayıs 1453 günü karadan ve denizden hücuma geçen Osmanlı askerleri, Topkapı tarafından surlara ulaşarak sancağı dikmeyi başarmıştır.
Ayasofya cami yapılarak, fethin ilk cuma namazı da Ayasofya Camisi’nde kılındı.
İstanbul’un Fethi’nin Sonuçları
İstanbul’un Fethi’nin Türk ve dünya tarihi açısından önemli sonuçlar doğurdu.
İstanbul’un Fethi’nin Türk Tarihi Açısından Sonuçları
Rum Ortodoks Patrikhanesinin devamına izin vererek yönetimi altına aldığı Ortodokslara din ve vicdan hürriyeti tanıdı.
İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu.
Asya ve Avrupa kıtalarını; Karadeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayan yolların denetimi Osmanlılara geçti.
Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Rumeli arasındaki toprak bütünlüğü sağlandı.
II. Mehmet’e “Fatih” unvanı verildi.
İstanbul’un Fethi’nin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları
Bizans İmparatorluğu yıkıldı.
İpek Yolu’nun büyük bir bölümünün Osmanlı Devleti’nin eline geçmesi Avrupalıları yeni yolların arayışına yöneltti. Bu olay coğrafi keşiflerin nedenlerinden birini oluşturdu.
Yine büyük toplarla en güçlü surların bile yıkılabileceği görüldü. Bu durum da Avrupa’daki derebeyliklerin yıkılmasına zemin hazırladı.
Fetihten sonra İtalya’ya giden bazı bilim insanları orada eski Yunan ve Roma eserlerini inceleyerek Rönesans’ın başlamasına katkıda bulundular.
İstanbul’un fethi aynı zamanda Orta Çağ’ın sonu, Yeni Çağ’ın başlangıcı oldu.
Fetih Sonrası İstanbul
İstanbul kısa sürede imar edilerek âdeta devletin simgesi hâline geldi.
Osmanlı Devleti İstanbul’a, İslambol ve Dersaadet (saadet kapısı) gibi adlar verdi.
Bir süre sonra padişahlarının oturdukları ve devlet işlerini yürüttükleri Topkapı Sarayı inşa edildi.
Kapalıçarşı’nın çekirdeği olan Büyük Bedesten’in inşasına başlandı.
Fatih yaptırdığı caminin etrafında Sahn-ı Seman Medresesi’ni, çocuklar için bir mektep (dârü’t-tâlim) ve bir hastane inşa ettirdi.
Anadolu’dan gelen Türkmenlerin iskânı ile İstanbul Türkleştirildi.
Yerli Hristiyan halkın İstanbul’da kalması sağlanarak İstanbul, önemli bir dünya şehri hâline getirildi.
İstanbul’un Fethinin Önemi
İstanbul’un Fethi’yle Doğu Roma İmparatorluğu ortadan kaldırılmıştır.
Papa, bütün Hristiyanları Haçlı bayrağı altında toplanmaya davet etmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Avrupa toprakları birleşmiştir.
Kuzey ve Doğu Avrupa’dan gelen ticaret yolları ile Karadeniz ve Akdeniz arasındaki su yollarının denetimi Osmanlıların eline geçmiştir.
İslam dünyasında sevinçle karşılanan fetih “Feth-i Mübin” olarak isimlendirilmiştir.
Fetih sayesinde Fatih unvanını alan Sultan II. Mehmet, mutlak bir iktidar kazanmıştır.
Fatih kendisini Roma İmparatorluğu’nun tek varisi sayarak “Kayser-i Rum” (Roma Kayseri) unvanını da kullanmıştır.
Fatih, “Sultan-ı Berru Bahr” (Karaların ve denizlerin hükümdarı) ünvanını almıştır.
Birçok Avrupa tarihçisi İstanbul’un Fethi’ni Yeni Çağ’ın başlangıcı olarak kabul etmiştir.
Fetihle Gelen Teşkilatlanma
Osmanlı Devleti, İstanbul’un fethi ile Doğu Roma İmparatorluğu’nun merkeziyetçi yapısına ve kurumsallaşmış devlet yapısına varis olarak şehrin siyasi ve dinî bir metropol olmasına çalışmıştır.
Hahambaşı, Ortodoks ve Ermeni patriklerini İstanbul’a getirtmiştir.
Devletin idari ve bürokratik yapılanmasında Rum soyluların ve Hristiyan vassalların çocuklarına da idari görevler verilmiştir.
Fatih, devletin merkezini İstanbul’a taşıyarak buranın Türk İslam şehri görüntüsü kazanabilmesi için dinî ve sosyal kurumlar ile eğitim kurumları inşa ettirmiştir.
Anadolu’da Amasra, Sinop, Trabzon ve Kırım fethedilerek Karadeniz, Türk gölü hâline getirilmiştir. -Karamanoğulları, Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan, 1473 Otlukbeli Savaşı ile mağlup edilmiştir.
Batı’da ise Sırbistan, Mora Yarımadası, Eflak, Bosna, Boğdan, Arnavutluk ve Otranto’da Osmanlı hâkimiyeti sağlanmıştır.