Hint Deniz Seferleri ve Osmanlı’nın Başarısız Olmasının Sebepleri

Hint Deniz Seferleri, Portekizlilerin Hindistan’da sömürgeler elde etmesi, Osmanlı’nın elinde ki ticaret yollarına zarar vermesi üzerine Umman Denizi ve Hint Okyanusu’na yapılan seferlere verilen addır. Seferlerin geneli değerlendirildiğinde başarısız olunmuştur. Osmanlı açısından kardan çok zarar getirmiştir.

TAVSİYE: KPSS için özellikle önem arzeden bu konuya başlamadan önce Kanuni döneminde yapılan diğer deniz seferlerine göz atmak konu bütünlüğü açısından fayda sağlayabilir. Kanuni Dönemi Akdeniz Hakimiyeti İçin Yapılan Seferler

Seferlerin tarihi	1538-1553
Devrin padişahı	Kanuni Sultan Süleyman
Hint Deniz Seferlerine katılan Osmanlı amiralleri	Hadım Süleyman Paşa, Piri Reis, Koca Murat Reis, Seydi Ali Reis

Hint Deniz Seferlerinin Sebepleri

Coğrafi Keşifler İspanyollar ve Portekizliler tarafından başlatılmıştır. Portekizli denizci Bartolomeu Dias (Bartelmi Diaz) 1488’de Ümit Burnu’nu keşfetmiştir. Yine Portekizli Vasco da Gama 1497’de Ümit Burnu’nu geçerek Hindistan’a ulaşmıştır. Bu durum Baharat Yolu’nun işlevini kaybetmesine İran ve Mısır’ın (Mısır’da bulunan Memluk Devleti’nin) ekonomik açıdan zarar görmesine sebep olmuştur. Yeni Baharat Yolu’nun kullanılmaya başlamasından 10 sene sonra Osmanlı Devleti Memluk Devleti’ne son vermiş ve Mısır Osmanlı hakimiyetine girmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde başlayan Hint Deniz Seferlerinin sebepleri şunlardır:

• Coğrafi keşifleri başlatan Portekizliler, Ümit Burnu yolunu bularak Hindistan’da sömürgeler elde ettiler. Hint deniz ticaretini denetimleri altına aldılar.
• Aden ve Basra Körfezi’ni kapatan Portekizliler Baharat yolunu işlemez hale getirdiler. Bu durum Osmanlı gümrük gelirlerinde büyük düşüşe sebep oldu.
• Hindistan’daki Müslüman tüccarların faaliyetlerine engel olmaya başladılar.
• Hindistan’daki Müslüman Gücerat hükümdarının Kanuni’den yardım istemesi.

Bu sebepler üzerine Kanuni döneminde 1538-1553 yılları arasında Hindistan’a 4 sefer düzenlendi. Bu seferler;

1. Sefer – Hadım Süleyman Paşa (1538): Süveyş tersanelerinde yaptırılan 76 gemi ile yola çıkan Hadım Süleyman Paşa Aden ve Arap Yarımadası’nın güneyinden Hindistan’a ulaştı. Yardım talep eden Gücerat hükümdarının ölümüyle yerine geçenler Portekizliler ile işbirliği yapınca geri dönmek zorunda kaldı.

Birinci sefer sonucunda; Yemen ve Aden alındı; Sudan ve Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlı topraklarına katıldı.

2. Sefer – Piri Reis (1551): Portekizlilerin, Kızıldeniz’e baskınlar yapması üzerine Piri Reis sefere gönderildi. Kızıldeniz’i Portekizlilerden temizleyen Piri Reis, Hürmüz Boğazı’nı da açarak donanmasıyla Basra’ya geldi.

Büyük bir Portekiz donanmasının bölgeye geldiğini duyan Piri Reis, donanmayı Basra Körfezi’nde bırakarak 3 gemi ile Mısır’a döndü. Ağır eleştirilere maruz kalan Piri Reis, 1554’te idam edildi.

İkinci sefer sonucunda; Arabistan’ın güneyindeki Maskat ele geçirildi. Lakin Osmanlı donanması Basra’da kaldı.

Uyarı: Piri Reis, bir dünya haritası çizmiş ve Kitabı Bahriye adlı kitabı yazmıştır.

3. Sefer – Murat Reis (1552): Donanmayı Kızıldeniz’e geri getirmekle görevlendirilen Koca Murat Reis, Portekizlilere karşı başarılar kazansa da donamayı getirmeyi başaramadı.

4. Sefer – Seydi Ali Reis (1553): 1553 yılında Basra Körfezi’ne gönderilen ve donanmayı kurtarmakla görevlendirilen Seydi Ali Reis‘tir. Donanmadan kalan 15 gemiyi onaran Seydi Ali Reis, 2 Portekiz donanmasını atlatarak Güney Arabistan kıyılarından yoluna devam etti.

Lakin karşılaştığı fırtına onu doğuya doğru sürükledi. Hindistan’a gitmek zorunda kalan Seydi Ali Reis, 6 gemi ile denizden Kızıldeniz’e dönemeyeceğini anlayınca gemileri satarak kara yoluyla İstanbul’a döndü. (1557)

Uyarı: Seydi Ali Reis, Mir’atü’l Memalik (memleketlerin aynası) kitabını yazmıştır.

Sokullu Mehmet Paşa döneminde Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlamak için Süveyş Kanalı projesi gerçekleştirilmeye çalışıldı. Böylece Akdeniz’deki Osmanlı donanması Kızıldeniz’e geçebilecek ve Baharat Yolu tekrar işlerlik kazanabilecekti. Malesef proje gerçekleştirilemedi.

Süveyş Kanalı Projesi ilgimi çekti diyorsan buyur sana link 🙂 https://tarihportali.net/suveys-kanali-projesinin-amaclari

Hint Deniz Seferlerinin Başarısız Olmasının Nedenleri

Osmanlı Devleti, Hint deniz seferlerinden istenilen başarıyı elde edemedi. Hint Deniz Seferlerindeki başarısızlığın sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:

• Gemilerin okyanus şartlarına dayanıklı olmaması, gemicilerin okyanus şartlarını bilmemesi.
• Hint emirleri ve Müslüman hükümdarların birbirleriyle mücadele etmesi ve Osmanlı Devleti’ne karşı Portekiz ile işbirliğine gitmesi,
• Osmanlıların bölgenin ekonomik önemini tam olarak anlayamaması ve buraya kendine dair bir amaçla değil de sadece Müslümanlara yardım için gitmesidir.
• Osmanlı’nın bölgenin ekonomik önemini anlayamamasına karşın Portekizlilerin bölgenin ekonomik önemini fark etmeleridir.

EK BİLGİ: Osmanlı donanmasının ağırlık merkezi Akdeniz’di. Bu sebeple Osmanlı gemiciliği Akdeniz şartlarına uygun gemiler hususunda gelişmişti. Bunlarda ağırlıklı olarak kadırga tipi gemilerdi. Bu gemiler okyanus dalgaları ve okyanuslarda oluşan fırtınalar karşısında çaresiz kalıyordu. Ayrıca Portekizlilerle yaşanan savaşlarda kalyonların yüksekliği kadırgalara dezavantaj olarak dönüyordu.

Hint Deniz Seferlerinin Sonuçları

Hint Okyanusu’nda Portekizlilerle yapılan üstünlük mücadelesinin sonuçları şunlardır:

• Arap Yarımadası, Kızıldeniz, Basra Körfezi, Eritre, Sudan ve Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlı topraklarına katılmıştır.
• Hint Okyanusu’nda Portekizlilerin faaliyetlerine engel olunamadı.
• Baharat Yolu işlevini kaybetti.
• Seferler sırasında büyük paralar harcanması Osmanlı’nın ekonomik sıkıntılar yaşamasına sebep oldu.

Seferler sonrası yaşanan ekonomik sıkıntılar Osmanlı’yı para tağşişine itti. Para tağşişi ile ilgili güzel bir yazımız var, bir bak istersen. Para Tağşişi Nedir? Kısaca