Malazgirt Savaşından Sonra Anadolu’da Kurulan İlk Türk Devletleri

Alparslan, Malzgirt Zaferi sonrasında Anadolu’nun fethini kolaylaştırmak amacıyla komutanlarına “fethedilen yer fethedenindir” demiştir.

Bu anlayış doğrultusunda Büyük Selçuklu Devletine bağlı bir şekilde Anaolu’da ilk beylikler kurulmaya başlamıştır.

İçindekiler

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Devletleri Haritası

SALTUKLULAR (1072-1202)

Ebul Kasım Saltuk tarafından Erzurum merkezli olarak kurulan Saltuklular Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.
Saltuklular sınırlarına Kars ve Bayburt yönünde genişleterek Gürcülerle ve Trabzon Rum İmparatorluğu mücadele etmişler ayrıca Danişmendilerle birlikte Haçlılarla karşı Anadolu’yu ve İslam dünyasını korumuşlardır.
Ticaret yolları üzerinde yer aldığı için önemli bir ticaret merkezi konumunda olan Saltuklar bu sayede ekonomik anlamda güç kazanmıştır.
Erzurumda bulunan Emir Saltuk Türbesi Kale cami, Tepesi minare, Mama Hatun Türbesi günümüze Saltuklardan kalan önemli eserlerdir.
Saltuklar 1202’de Anadolu Selçuklu hükümdarı Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkılmıştır.

Danışment Ahmet Gazi tarafından Sivas merkezli kurulan Danişmentliler ilk beylikler içinde en güçlü olandır.
Danışmentliler yaptıkları mücadele sonrasında Tokat, Malatya, Amasya, Çankırı, Kastamonu ve Kayseri’ye topraklarına katarak iç Anadolu’ya hakim olmuş ayrıca Gürcülere, Bizans’a ve Haçlı saldırılarına karşı Anadolu’yu korumuşlardır.
Anadoluda ilk medrese olan ve ilk tıp eğitimi verildiği Yağıbasan Medresesi kuran Danişmendiler Niksar ve Tokat Kervansarayını da inşa etmişlerdir.
Bunların dışında Danişmendname adlı destanı ortaya koymuşlardır.

!!!UYARI!!! Niksar Kalesinin ve Tokat Kervansarayının inşa edilmesi Danişmentlerinin savunmaya ve ticarete önem verdiklerini gösterir.

Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah ve Divriği çevresinde kurulan Gürcü ve Rumlarla mücadele ederek bunların güneye inmelerini önleyen Mengüceklerin en önemli eserleri Sivas’taki Divriği Ulu Cami , Divriği Darüşşifasıdır.
Mengücekler, bilim ve kültüre önem vermiş hükümdarları Davut Şah Dönmeminde devrin önde gelen tıp alimi Muvaffkuddin Bağdadi’yi saraya davet ederek maaş bağlamışlardır.
Bölgede meydana gelen şiddetli depremlerden dolayı eserlerinden bir çoğu günümüze ulaşmayan Mengücekleri; Türkiye Selçuklu hükümdarı Alaaddin Keykubat ilhaketmiştir.

Artuk Bey tarafından Mardin, Batman, Diyarbakır ve Hasan Keyf çevresinde kurulan Artuklar 3 kol halinde yönetilmiştir.

Sökmen Bey tarafından Diyarbakır merkezli kurulan ve Anadolu’nun ilk camisi olan Ulu Cami yi yaptıran Asurların Hasan Keyf kolu ayrıca Diyarbakır’da dünyanın en büyük taş kemerli köprüsü olan Malabadi Köprüsü’nü ve Hasan Keyf Kalesini yaptırmıştır.
Hasan Keyf ,Haçlılara karşı Anadolu topraklarını korumuş ancak Eyyübler tarafından 1231`de yıkılmıştır.

İlgazi tarafından Mardin’de kurulan Artukluların Mardin kolu Artuklu beyliğinin en uzun yaşayan koludur.
Mardin kolu Haçlılara karşı mücadele etmiş, Mardin Kervansarayını yaptırmış, Karakoyunlular tarafından 1409’da yıkılmıştır.

İmameddin Ebubekir tarafından Elazığ’da kurulan Harput kolu Artuklularının en kısa süreli yaşayan kolu olmuştur.
1234’de Alaaddin Keykubat varlıklarına son vermiştir.

Bilime ve kültüre önem veren Artuklular El-Cezeri gibi bir bilim adamı yetişitirilmiştir.

Çaka Bey tarafından İzmir merkezli kurulan Çaka Beyliği Türk tarihinin ilk denizci beyliğidir.
Güçlü donanması sayesinde Bizans’la yaptığı mücadeleyi kazanan Çaka Bey Bizans`tan Midilli, Sakız, Rodos almış fakat Bizans’ın 1. Kılıç Arslan’ı kışkırtması sonrasında Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.

Türkmenbeyi Tanrıvermiş tarafından Efes ve çevresinde kurulmuştur.

Melikşah’ın komutanlarından Çubuk Bey tarafından Harput ve çevresinde kurulmuştur.

Alparslanın komutanlarından Dilmaçoğlu Mehmet Bey tarafından Bitlis ve çevresinde kurulmuştur.

Türkmen emirlerinden Sadr tarafından Diyarbakır ve çevresinde kurulmuştur.

Büyük Selçuklu komutanlarından Sökmen Bey tarafından Ahlat ve Van Gölü çevresinde kurulmuştur.

Anadolu`nun fethini hızlandırmışlardır.
Yaptıkları fetihlerle yeni yerleşim yerleri kurarak buralara Türkleri yerleştirmişlerdir.
Anadoluda cami, medrese, kervasaray yaparak Anadolu`nun imar ve bayındır olmasını sağlamışlardır.
Bulundukları yerleri dış saldırılara karşı korumuşlardır.
Göç yoluyla bölgeye gelen Türkler Orta Asya`nın coğrafi şartlarına benzediği için genelde Doğu Anadoluya yerleşmişlerdir.
Genellikle Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmışlardır.