Büyük (Asya) Hun Devleti ( MÖ III. yy. – MS 216)

Mete Han dönemi öncesinden Asya Hun Devleti’nin kuruluşu hakkında bilgi sahibi olmak için lütfen tıklayınız.

METE HAN (M.Ö. 209-174)

– Hun ordusunun katıldığı bir sürek avında, babasını öldürerek Hunların başına geçti (M. Ö. 209).

– Mete “imparator” karşılığı olarak “sonsuz genişlik, yücelik, ululuk” anlamına gelen Tan-hu (Şan-yü) unvanını aldı.

– Tunghular ile Savaşı : Bu sırada Hunların doğu komşuları olan Moğol asıllı Tunghular, Hunlardan çeşitli isteklerde bulundu. Tunghuların ilk iki isteğini kabul eden Mete, bunların, kişisel malları olduğunu düşünmüş ancak, millete ait olan toprak parçasının istenmesine şiddetle karşı çıkmıştır. Mete, bu davranışıyla Türkler arasında ilk defa, “Toprak, devletin temeli ve köküdür. Milletin malıdır” anlayışını getirmiş ve yerleştirmiş oluyordu. Mete, Tunghular üzerine yürüyerek onları yenilgiye uğrattı.

– Daha sonra Tanrı dağları civarında yaşayan Yüeçileri yenilgiye uğrattı (M.Ö. 203).

– Bu başarılar sonucu Mete, İpek Yolu‘nun kontrolünü ele geçirdi.

– Mete Döneminde Türk Çin İlişkileri : Çin’e yönelen Mete, bu devlet ile üç yıl savaştı. Yapılan ilk seferin sonunda Çin sınırındaki Hun otlakları geri alındı. M.Ö. 197 yılında Çin İmparatoru Kao-ti’nin 320 bin kişilik ordusu pusuya düşürülerek yenilgiye uğratıldı. İmzalanan barış antlaşmasıyla :
a) Çin, kuzeyde bir kısım toprakları terk edecek ,
b) Çin, her yıl vergi vermeyi ve ipek göndermeyi kabul etti.
Önemi :
a)Bu antlaşma, Hunlarla Çinliler arasında uzun yıllar sürecek ticarî ilişkilerin de başlangıcı oldu.

Mete’nin yenilgiye uğratmış olduğu Çin topraklarına yerleşmek yerine Çin’i sadece vergiye bağlamasının nedenleri neler olabilir?

b)Mete’nin Çin politikası :Mete Han bütün Çin ülkesini egemenliği altına alabilecek güçte olmasına rağmen, bu ülkeyi fethedip buraya yerleşilmesine karşı çıktı. Mete’nin böyle düşünmesinde Çin’in nüfusça çok kalabalık olması ve topraklarının çok geniş bir alana yayılmış olması etkili oldu. O, bu ülkenin fethiyle buralara yerleşecek olan Türklerin Çin kültüründen etkilenerek benliklerini yitireceğini düşünüyordu. Bu nedenle, Çin’i baskı altında tutup,vergi almakla yetindi.

– Mete Han M.Ö. 174’de uçmağa göçtüğünde devletin sınırları doğuda Japon Denizi’ne (Kore’ye) , batıda Aral Gölü’ne, güneyde Tibet’e, kuzeyde Sibirya’ya (Baykal Gölü’ne) dayanmıştı.

Mete Han’ın tarihteki önemi
a- Tarihte ilk defa Türk soyundan olan bütün toplulukları kendi yönetimi altında toplamıştır.
b) Tung-huların ısrarlı toprak istekleri karşısında “Toprak milletindir, onu kimse veremez.” diyerek, ilk defa vatan ve millet sevgisini ortaya koymuştur.
c) Çin’i mağlûp etmesine rağmen Türklerin Çin’e yerleşmesine karşı çıkmış; Çin’den yıllık vergi almakla yetinmiştir.
d) Pek çok devlet tarafından örnek alınan bir ordu sistemi (onlu) kurmuştur.