Musul Sorunu Nedir? Nasıl Çözüldü?

Musul Sorunu, Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası İngilizlerin Musul’u işgali ile başlayan, 1926 Ankara Antlaşması ile istemediğimiz şekilde çözülen sorundur.

Musul Sorununun Ortaya Çıkışı

İlk Dünya Savaşı’ndan mağlup olarak ayrılan Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile savaştan çekildi. Mütareke sonrası İngilizler 13 Kasım 1918’de Musul ve Kerkük’ü işgal etti. Bu işgalin temel sebebi bölgede bulunan petrol yataklarıdır. Böylece Musul Sorunu başlamış oldu.

Osmanlı Mebusan Meclisi’nde 28 Ocak 1920 tarihinde kabul edilen Misak-ı Milli Kararları’na göre Musul ve Kerkük ülkemizin ayrılmaz bir parçasıdır.

BİR BAK DERİM: Misakı Milli Kararları Kodlaması KARABORSA

Musul Sorunu Nasıl Çözüldü?

Milli Mücadele’nin savaş safhası Mudanya Mütarekesi ile sonuçlandıktan sonra Lozan’da masaya oturuldu. Lozan’da en fazla tartışılan konulardan biri de Musul Sorunu idi. Lozan’da Batı’nın dikkatine sunulan Musul tezi şöyleydi;

• Musul çoğunlukla Türk’tür.
• Coğrafi ve siyasi bakımdan bu vilayet Anadolu’nun ayrılmaz bir bütünüdür.
• Henüz hukuken Türkiye’nin bir parçası olan bu topraklar hakkında İngiltere’nin gerçekleştirdiği antlaşmalar köksüzdür.
• Musul vilayeti, memleketimizin diğer birçok kısımları gibi mütarekeden sonra İngilizler tarafından işgal edilmiştir. Bu nedenle tekrar bize dönmelidir. Ne var ki bu tez kabul edilmedi.

Lozan’da Musul sorunu tam çözülememişti. Türkiye ile İngiltere barıştan sonra ikili görüşmelerle sorunu dokuz ay içinde çözeceklerdi. Çözüm çıkmazsa soruna Milletler Cemiyeti el koyacaktı.

1924’te İngiliz yetkililer İstanbul’da (HALİÇ KONFERANSI), Türk yetkililerle görüşmeye başladılar. İngilizler, Hakkari’nin de Irak sınırları içinde olduğunu iddia edince görüşmeler sonuçsuz kalmıştır.

İngiltere bir yandan Şeyh Sait Olayını tertiplerken diğer yandan da konuyu Milletler Cemiyeti’ne taşımıştır.

Milletler Cemiyeti, İngiltere’yi haklı buldu. İçeride çözüm bekleyen onlarca sorunu da göz önüne alan Türkiye, Milletler Cemiyeti’nin kararını kabul etti.

5 Haziran 1926’da yapılan Ankara Antlaşması gereğince;

1. Musul Irak’ta kalacaktır.
2. Musul petrol gelirinin %10’u 25 yıl süreyle Türkiye’ye bırakılacaktır.

1926 Ankara Antlaşması ile Türkiye Irak sınırı çizilmiştir. Musul sorunu Misakı Milli’ye aykırı bir şekilde çözülmüştür. Türkiye-İngiltere ilişkilerinde yumuşama sürecine girilmiştir.

OKUMA TAVSİYESİ: Misak-ı Milliden Verilen Tavizler