Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Özet

Bu yazımızda ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI ÖZETini çıkarmaya çalıştık. Konuyu parça parça tekrar etmek isterseniz
1923-1932 Dönemi Türkiye’nin Dış Politikası Özet ve
1932 – 1939 Dönemi Türkiye’nin Dış Politikası Özet başlıklı yazılarımızı okumanızı tavsiye ederiz.

• Devlet milli bir siyaset izlemelidir.
• Türkiye Lozan Antlaşması ile uluslararası alanda resmen tanındı.
• Lozan’da tam olarak çözülemeyen sorunlar;
  • – Musul
  • – Dış Borçlar
  • – Suriye Sınırı
  • – Nüfus Mübadelesi
  • – Boğazlar

Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Girişi (1932)

Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Üye Olma Nedenleri:

• Lozan’dan kalan sorunların çözülmek istenmesi.
• Batı ile iyi ilişkiler kurulmak istenmesi.
• Avrupa’da barışı tehdit eden gelişmelerin yaşanması. (Almanya ve İtalya’nın izlediği politikalar)
• Türkiye’nin uluslararası politikada öneminin artması.
• Batılı ülkelerin Türkiye ile işbirliği yapmak istemeleri.

İspanya’nın teklifi ile Türkiye Milletler Cemiyeti‘ne üye olmuş; 1934’te konsey üyeliğine seçilmiştir.

Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Üye Olmasını Önemi

• Türkiye uluslararası işbirliğine resmen katılmıştır.

Balkan Antantı (9 Şubat 1934)

Balkan Antantı’na Üye Ülkeler

ÜTürkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya

Balkan Antantı’nın Kurulma Nedenleri

• Türkiye’nin Balkan devletleri ile iyi ilişkiler kurmak istemesi.
• İtalya ve Almanya’nın Balkanlar ve Doğu Akdeniz’de yayılmacı bir politika izlemeleri.

NOT: Bulgaristan yayılmacı politikası nedeniyle bu pakta katılmadı. II. Dünya Savaşının başlamasıyla geçerliliğini yitirdi.

Montreux (Montrö) Boğazlar Sözleşmesi (1936)

Montrö Boğazlar Sözleşmesini İmzalayan Devletler

Türkiye, Yunanistan, Avusturya, Japonya, İngiltere, Romanya, Bulgaristan, SSCB, Fransa ve Yugoslavya.

Boğazların yönetimi, Lozan Antlaşması‘na göre Türklerin başkanlığındaki bir komisyona bırakılmıştı. Boğazlar komisyonunun diğer üyeleri ise İngiltere, Japonya, Fransa ve İtalya idi. Ancak dünya barışını tehdit eden olaylar nedeniyle Türkiye Milletler Cemiyeti‘ne başvurarak boğazların idaresinin tamamen kendisine verilmesini istedi

Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Nedenleri

• Boğazların silahsız olması
• Milletler Cemiyetinin, boğazların güvenliği hakkında verdiği garantinin yetersiz olması.
• İtalya ve Almanya’nın yayılmacı politikaları

Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Maddeleri

• Milletler Cemiyeti 20 Temmuz 1936’da boğazların yönetimini tamamen Türkiye’ye verdi. Böylece boğazlarda Türk hâkimiyeti tamamen sağlanmış oldu.
• Türkiye boğazların her iki tarafını silahlandırabilecekti.
• Ticaret gemileri rahatça geçebilecek. Savaş zamanında boğazlar kapatılacak. Savaş gemilerinin geçişi belli şartlara göre olacak
• 20 yıl süre ile geçerlidir. ( bu süre günümüze kadar uzatılmıştır.)

NOT: Milli hâkimiyeti sınırlandıran engel ortadan kalmıştır. Bu antlaşma sonrası Rusya ile ilişkiler bozulurken İngiltere ile yakınlaşma gerçekleşmiştir.

Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937)

Sadabat Paktına Üye Devletler

Türkiye, İran, Irak ve Afganistan

Sadabat Paktının Kurulma Nedeni

1935’te İtalya’nın Habeşistan’a saldırması Doğu Akdeniz’de güvenliği tehlikeye düşürmüştü.

Sadabat Paktı Kararları

• Dört devlet dostluk ilişkilerini devam ettireceklerini,
• Milletler Cemiyeti ile Kellog Paktına bağlı kalacaklarını birbirlerinin iç işlerine karışmayacaklarını,
• Birbirlerine karşı saldırıda bulunmamayı,
• Hudutların korunmasını taahhüt etmişlerdir.

Sadabat Paktının Önemini Kaybetme Nedenleri:

• İkinci Dünya Savaşının başlaması,
• İngiltere’nin 2. Dünya savaşında Irak’ı denetim altında tutması,
• SSCB ve İngiltere’nin İran’ı işgali,
• 1955’te Bağdat Paktı’nın kurulması,
• 1980’de İran – Irak Savaşının çıkmasıdır.

NOT: Balkan Antantı ile batı sınırımız, Sadabat Paktı ile doğu sınırımız güvence altına alınmıştır.

Hatay Sorunu ve Hatay’ın Ana Vatana Katılması (1939)

1921 Ankara Antlaşması ile Hatay, Fransız himayesinde özerk (iç işlerinde serbest) bir yönetime kavuştu.
1936’da Suriye’nin bağımsızlığına kavuşmasıyla Hatay sorunu tekrar ortaya çıktı. Hatay Millet Cemiyetinin gözetiminde yapılan seçimler sonucu 1938’de Hatay Bağımsız Devleti kuruldu. 10 aylık bağımsızlıktan sonra Hatay Meclisi Türkiye’ye katılma kararı aldı.

NOT: Atatürk dönemi dış politikasının en son gerçekleşen olayıdır. Büyük devletler II. Dünya Savaşı ile uğraştıklarından bu olaya karışamadılar.

NOT: Hatay; Misak-ı Milli karaları doğrultusunda sınırlarımıza dâhil edilen son toprak parçasıdır.