Osmanlı Devleti’nin Siyasi Varlığına Yönelik Tehditler

Osmanlı Devleti’nin Siyasi Varlığına Yönelik Tehditler konu anlatımımızda 19. yüzyılda Avrupalı devletler ve Osmanlı Devleti’nin durumunu Fransız İhtilali, Sanayi İnkılabı, Viyana Kongresi ve Şark Meselesi ekseninde anlatmaya çalışacağız.

19. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti 4 milyon metrekare toprağı 20 milyon nüfusu ile dünyanın en büyük devletlerindendi.

18. yüzyılda Avrupa, Fransız İhtilali’nin etkisine girerken Osmanlı Devleti gücünü koruma çabası ile ıslahatlar yapmaktaydı. Avrupa’yı daha yakından takip edebilmek için Avrupa başkentlerinde daimi elçilikler açıldı. (18. yy ıslahatları için tıklayınız.)

19. yüzyıla gelindiğinde Avrupa siyasetine İngiltere, Fransa, Avusturya ve Rusya yön vermekteydi. (19. yy.ın sonlarına doğru Almanya ve İtalya’da bu guruba katılacaktır.) Osmanlı Devleti ise dışarıdan gelecek tehlikelere karşı yanına en az bir büyük devleti alarak varlığını korumaya çalıştı. Osmanlının bu siyasetine denge (muvazene) politikası denir.

Sanayi İnkılabı neticesinde hammadde ve pazar arayışına giren Avrupa devletleri için güçsüz Osmanlı bulunmaz nimetti. Doğal kaynaklar açısından Osmanlı topraklarının zengin oluşu, Avrupalı devletler tarafından Osmanlı’nın parçalanması planlarına zemin hazırladı. (Sanayi İnkılabının Osmanlı Devleti’ne Etkileri için tıklayınız.)

Viyana Kongresi

Fransız İhtilali sonrası ortaya çıkan milliyetçilik akımı imparatorlukları sarstı. İhtilal sonrası ortaya çıkan fikir akımlarının ülkelerinden yayılmasından çekinen devletler ile Fransa arasında Napolyon Savaşları başladı ve Avrupa haritası altüst oldu. Fransa yenilsede Avrupa’da dengeler altüst oldu. Dengeleri tekrar kurmak isteyen Rusya, Avusturya ve Prusya’nın öncülüğünde İngiltere ve Fransa’nın da katılımıyla Viyana Kongresi toplandı. (Viyana Konfresi hakkında bilgi için tıklayınız.)

Kongreye Avusturya’yı temsil eden Metternich (Meternik) damga vurdu. Kongrede; Nopolyon’un bozduğu Avrupa siyasi dengesi yeniden kuruldu. Milliyetçilik akımına karşı birlikte hareket etme kararı alındı. Osmanlı’ya karşı yürütecekleri politikayı kararlaştırdılar.

Dikkat:

Şark Meselesi tabiri ilk defa Viyana Kongresi’nde kullanılmıştır.

Şark Meselesi

Şark Meselesi, Avrupa devletlerinin XIX. yüzyıl ve sonrasında Osmanlı Devleti’ne karşı yürütecekleri siyaseti ifade eden bir kavramdır. (Şark Meselesi ile ilgili bilgi için tıklayınız.)

Avrupalı Devletler, bir taraftan Osmanlı’yı ele geçirmeye çalışırken bir taraftanda diğer Avrupalı devletlerin Osmanlı’yı ele geçirmemesine çalışıyordu. Avrupa devletlerinin kendi üzerindeki çıkar çatışmasından faydalanarak ayakta kalmaya çalışan Osmanlı bir veya daha fazla devletle diğerinin aleyhinde ittifak yaparak denge siyaseti güdüyordu.

XIX. yüzyıla girildiğinde Avrupalı büyük güçler Şark Meselesi ekseninde Osmanlı Devleti’ne karşı işgalci faaliyetlerine devam ettiler. Rusya, İstanbul’a ulaşmaya çalışırken Fransa ise Osmanlı toprağı olan Mısır ve Cezayir’e saldırdı. Avrupalı devletler, Balkanlar’da Sırpların isyan
çıkarmasına öncülük ederken Yunanlara devlet kurma yolunu açtılar.

Osmanlı Devleti’nin Siyasi Varlığına Yönelik Tehditler konu anlatımı tarihportali.net tarafından hazrılanmıştır.