Osmanlı’da İmtiyazlı Eyaletler Hangileridir? Özellikleri Nelerdir?

Osmanlı Devleti’nde taşra da ki en büyük birim beylerbeyliği (eyalet) idi. Salyaneli, saliyanesiz ve imtiyazlı eyaletler (özel yönetimli eyaletler) Osmanlı’da eyalet çeşitleri idi.

Osmanlı’da İmtiyazlı Eyaletler Hangileridir? Özellikleri Nelerdir? sorusu başta KPSS olmak üzere TYT ve AYT sınavlarında soru potansiyeli taşımaktadır.

İmtiyazlı Eyalet Nedir?

Osmanlı Devleti’nde ki eyalet çeşitlerinden biridir. Özel yönetimli eyalette denir. Bu tip eyaletler iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı’ya bağlıdır. İmtiyazlı eyaletlerinden bazıları yöneticilerini kendi seçer, bazıları vergi vermez, bazıları hem asker hem de vergi vermezdi.

Osmanlı’da İmtiyazlı Eyaletler ve Özellikleri

Osmanlı Devleti’nde klasik dönemde imtiyazlı (özel yönetimli) hükümetler ve özellikleri şöyleydi;

• Eflak-Boğdan Voyvodalığı: Osmanlı Devleti’nde memleketeyn olarak anılan Eflak ve Boğdan’ın yöneticileri yani voyvodalar Osmanlı tarafından atanırdı. İç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı’ya bağlıydı.

• Kırım Hanlığı: 1477’de Osmanlı hakimiyetine giren Kırım’da han, Giray hanedanından seçilirdi. 1524’ten itibaren hanlar tamamen Osmanlı tarafından atanmaya başladı. İç işlerinde serbest olan Kırım Hanlığı vergi vermez, asker verirdi. (Kırım Hanlığı dış ilişkilerde kurabilirdi, kendi parasını bastırıp, hutbe okutabilirdi.)

• Erdel Prensliği: İdarecileri yerli halktan padişah tarafından atanan Erdel iç işlerinde geniş bir serbestliğe sahipti.

• Dobrovenedik Beyliği: İtalyanlar’ın Ragusa, Hırvatlar’ın Dubrovnik dediği Adriyatik kıyısında ki bu şehre Osmanlı Dobrovenedik (iyi Venedik) demiştir. Orhan Gazi döneminden itibaren Osmanlı hakimiyetini tanıyan şehrin yönetimine Osmanlı karışmazdı. Dobrovenedikliler kendi yöneticilerini seçer, Osmanlı padişahı da onaylardı. Şehir Osmanlı’ya vergi verirdi. Dobrovenedikli tüccarlar gidip görüp işittiklerini muntazaman Osmanlı’ya haber (istihbarat) verirlerdi.

• Hicaz Şerifliği: Osmanlı’da ki en imtiyazlı eyalettir desek yeridir. Peygamber Efendimiz’e duyulan saygı dolayısıyla Osmanlı adına hutbe okunmaz, vergi ve asker alınmazdı. Kutsal mekanların bakımı için her sene Osmanlı bölgeye surre alayı gönderirdi. Emirleri yerel halk arasından Osmanlı padişahı tarafından atanırdı.

Çeşitli devirlerde sadece vergi ödeyerek veya başka bir şekilde Osmanlı metbuluğunu tanıyan Bohemya ve Lehistan (Polonya) Krallığı, Umman, Açe, Kaşgar, Fas ve Bornu Sultanlığı gibi devletler imtiyazlı eyâletlerden sayılmaz. Bunlarla münasebetler siyasî himâye veya askerî ittifak çerçevesinde cereyan etmiştir.

http://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=osmanli-idaresinde-adem-i-merkeziyet-ve-imtiyazli-eyaletler—ekrem-bugra-ekinci.pdf

İmtiyazlı Eyaletler İle İlgili Neler Öğrendik?

Özellikle KPSS çalışan arkadaşlar konuyu tekrara var mısınız? Cevaplarınızı yorum yoluyla bize ulaştırabilir veya bu konu ile ilgili sizde soru sorabilirsiniz.