Osmanlının Dış Borçlanma Tarihi

1854’te başlayan Osmanlının dış borçlanma tarihi veya süreci tam bir hüsranla sonuçlandı. Gelin tüm ayrıntılara KPSS özet mantığıyla beraber bakalım.

İçindekiler

Osmanlının Dış Borçlanmaya Gitmesinin Sebepleri Nelerdir?

Osmanlı’nın dış borç alma sebeplerini maddeler halinde yazacak olursak;

Savaşların uzaması ve kaybedilmesi
Vergi gelirlerinin düşmesi
Gelişen ticari yolların dışında kalınması (doğı batı ticaretinin Osmanlı’nın kontrolünden çıkması)
Merkezi yönetimin vergi gelirleri üzerinde ki denetiminin azalması
Tağşiş uygulamasına gidilmesi
Kapitülasyonların etkisi
Saray masrafları
Rüşvet ve yolsuzluklar
İç borçların çevrilememesi

Tüm bu sebeplerin sonucunda bütçe açıklarının artması Osmanlı’yı borçlanmaya itmiştir.

Osmanlının Dış Borçlanma Tarihine Bakış

Kanuni’nin son dönemlerinden itibaren kötü giden Osmanlı maliyesi geçici çözümler ve sonrasında iç borçlanmaya yöneldi. İç borçlanma da çözüm olmayınca dış borçlanmaya gidildi.

Osmanlının İlk Doş Borçlanması

Osmanlı uzun bir süre dış borçlanmadan uzak durmaya çalışmıştır. Bu durumun sebepleri şöyle sıralanabilir;

Dış borç almak Osmanlı için onur kırıcı görülmüştür. Koskaca Devlet-i Ali Osman nasıl dış borç isteyebilirdi ki?
Bazı devletler Osmanlı yanlısı gözükmemek için Osmanlı’ya borç vermek istememiştir.
Müslüman olmayanlardan borç alınması caiz değildir düşüncesi

Osmanlı bütçe açığı 1841’de 4.163.000 kuruşa, 1847’de 15.263.404 kuruşa, 1848’de 38.586.642 kuruşa ve 1849’da da 88.998.000 kuruş’a yükselmiştir
Kaynak: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423868924.pdf

Kırım Savaşı esnasında artan bütçe açıkları karşısında Osmanlı Devleti padişah I. Abdülmecid döneminde 1854 yılında İngiltere’den ilk dış borcu aldı.

200.000 sterlinlik bu borç Osmanlı’nın ilk dış borcudur.

Osmanlı Borç Almaya Devam Ediyor

1854-1874 yıllarını kapsayan 20 yıllık dönemde, ağır koşullu 15 dış borçlanma karşılığında, 238,8 milyon lira borca girilmiş, 111,7 milyon lirayıbulan komisyon, faiz, vb. masraflar çıktıktan sonra, ele geçen miktar sadece 127,1 milyon lira olmuştur. Bu dönemde ele geçen safi miktar toplam borçlanılan miktarın %53,2 düzeyinde kalmıştır.
Kaynak: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/Osmanl%C4%B1-Devleti-D%C4%B1%C5%9F-Bor%C3%A7lar%C4%B1.pdf Sayfa 137

OKUMA TAVSİYESİ: Osmanlı Aldığı Borçları Nereye Harcadı?

Ramazan Kararnamesi ve Moratoryum İlanı

1875 yılına gelindiğinde bütçenin %51’i borç ve faiz ödemelerine ayrılır hale gelmişti. Bütçe açığı 5 milyon liraya ulaşmıştı.

Aynı yıl Sadrazam Mahmut Nedim Paşa Ramazan Kararnamesi‘ni yayınlayarak; ödenmesi gereken borç tutarının yarısının ödeneceğini ve geri kalanının %5 faizli tahvil ile ödeneceğini açıkladı. Bu durum Osmanlı Devleti’nin haysiyetini iki paralık etti. Tüm Avrupa gazeteleri “Türkler bizi dolandırdı, altınlarımızı safahat uğruna harcadılar” dediler.

Ama bu kararname de Osmanlı Devleti’ni bataktan kurtaramadı. 1876’da ödenmesi gereken 1858 borç kuponları ödenemediği gibi 1869 ve 1873 kupon bedellerinin ödenmesi ise ertelendi. Osmanlı Hükümeti Nisan 1876’da Moratoryum ilan etti. Böylece borç ödemeleri tamamen durdurulmuş oldu.

OKUMA TAVSİYESİ: Ramazan Kararnamesi Hakkında Bilgi

Rüsum-u Sitte İdaresi

1876-1881 yılları arasında dış borçlarla ilgili bir düzenleme yapmayan Osmanlı Devleti, 1880 yılında Galata Bankerleri ile masaya oturarak 6 vergi kalemini (Müskirat, (alkollü içecek) Pul, İstanbul civarındaki deniz ürünleri vergisi, Edirne-Samsun-Bursa İpek Öşrü, Tönbeki ve Tütün Tekeli vergileri) 10 yıllığına Bankerlere bıraktı. Bu idareye 6 vergiden dolayı Rüsum-u Sitte adı verilmiştir.

Muharrem Kararnamesi

Rüsum-u Sitte iç borçlara çözüm olsa da dış borç sahiplerinin baskısının daha da artmasına sebep oldu. Alacaklı devletler benzer bir kurumun kendileri içinde kurulmasını istediler. Baskılara dayanamayan Osmanlı Devleti alacaklıların birer temsilci göndermesini istedi. Temsilcilerle yapılan görüşmeler neticesinde anaparadan büyük bir indirim yapılması hususunda anlaşılarak Muharrem Kararnamesi ilan edildi.

Duyun-u Umumiye İdaresinin Kurulması

Muharrem Kararnamesi çerçevesinde Duyun-u Umumiye İdaresi kuruldu.(1881) Böylece Avrupalı devletler Tuz, İpek, Tütün, Alkollü içecek ve balık sektörlerinden gelecek olan vergilere el koymuş, Osmanlı Devleti ekonomik bağımsızlığını kaybetmiştir.