Tımar Sistemi

• Tımar; geçimleri veya hizmetlerine ait masrafları karşılamak üzere bir kısım asker ve memura, vergi toplama yetkisinin devredilmesi anlamına gelmektedir.
• Paranın kullanımı ve naklî, günümüzdeki kadar gelişmediği için merkezî hazineye alınması gereken vergiler hem nakit hem de ürün olarak toplanmıştır.
• Vergilerin nakde çevrilmesi ve merkezde toplanması zor olduğu için Osmanlı Devleti tarım gelirlerinin büyük kısmını sipahilere tımar olarak vermiştir.
• İlk aşama, fethedilen herhangi bir bölgenin tahririnin yapılarak vergi gelirlerinin belirlenmesidir.
• Yaptıkları hizmet karşılığında devlet görevlilerine ve savaşlarda yararlılık gösteren askerlere tahsis edilen gelir kaynaklarına dirlik adı verilir.
• Dirlik araziler gelir durumuna göre has, zeamet ve tımar olarak üçe ayrılmıştır.
• Has arazinin geliri hükümdara, zeamet arazinin gelirleri ise yüksek dereceli memurlara bırakılırdı.
• Has ve Zeamet sahibi her 5000 akçe için bir cebelü denilen atlı asker beslerdi.
• Tımar toprakları yıllık geliri 20 000 akçeye kadar olan dirliklerdir.

• Savaşlarda yararlılık gösteren askerlere verilirdi.
• Tımar sahibine Tımarlı Sipahi denirdi.
• Gelirin ilk 3.000 akçesine kılıç denir ve kılıç hakkı Tımarlı Sipahi’ye aittir.
• Bunun dışındaki her 3.000 akçesi için Tımarlı Sipahi bir cebelü yetiştirmek zorundadır.
• Tımarlı Sipahi, toprak üzerinde yaşayan reayadan, devletin belirlediği vergiyi toplama yetkisine sahiptir.
• Tımarlı Sipahiler, padişahın taşradaki temsilcileri olarak idari yöneticilik görevi de yapmıştır
• Osmanlı Devleti’nde, tımar sisteminin uygulandığı eyaletlerde yapılan sayımlara “tahrir” adı verilir.
• Faydaları : Tımar sistemi ile hazineden para harcamadan atlı asker yetiştirilir, tarımsal üretimin devamlılığı sağlanır ve Merkezi otorite Tüm Osmanlı topraklarına yayılırdı

OKUMA TAVSİYESİ: Tımar Sistemi ve Özellikleri

Osmanlı Toplumunda Askeriler ve Reaya

• Hem askerlik hizmeti yapanlar hem de memur statüsünde bulunanlar askerî sınıfı oluştururdu
• Vergi veren şehir, kasaba ve köy ahalisi ile konar-göçerlere ise “reaya” denirdi
• Reayanın karşılıksız çalıştırılması yasaktı.
• Köylü, kendisine tahsis edilen toprağı işlemek ve vergisini sipahiye ödemekle yükümlüydü.
• Köylü, keyfî olarak tarlasını boş bırakamaz, çiftini, çubuğunu terk edip bir başka memlekete gidemezdi
• Bu sistemin denetlenmesi kadıya aitti.
• Tımar topraklarının devlet mülkü olması nedeniyle miras bırakılması, satılması, kiraya verilmesi, vakfedilmesi ve bağışlanması yasaktı.
• Sipahi sefere katılmazsa devlet o senenin gelirini ondan alırdı. Bu şekilde Tımarlı Sipahilerin merkezî otoritenin aleyhine toprak ve mevki kazanmaları ve ayrı bir toprak aristokrasisi oluşturmaları önlenmişti.
• Sipahiler taşrada merkezî otoritenin temsilcisi olmuştu
• Eyalet ordusu denince öncelikle Tımarlı Sipahiler akla gelirdi
• XVII. yüzyılın başlarına kadar Osmanlı ordusunun en büyük bölümünü oluşturan atlı askerlerdi
• Moğolca; silah, zırh anlamına gelen “cebe” kelimesinden Türkçe “-lü” ekiyle türetilen cebelü; zırhlı, teçhizatlı asker demektir
• Seferlere katılmayan sipahilerin dirlikleri ellerinden alınır, idam da dâhil çeşitli cezalara çarptırılmaları söz konusu olabilirdi.
• Sancaklara dağıtılan Tımarlı Sipahiler, sancakbeyinin emri altındaydı.
• Seferler sırasında sipahilerin onda biri, bulundukları bölgenin korunması, asayişin sağlanması ve günlük işlerin görülmesi amacıyla geride bırakılır böylece üretimin devamlılığı sağlanırdı.
• Sipahilerden başka yine eyalet askeri statüsünde akıncılar, deliler, yörükler, beşliler, yayalar ve müsellemler gibi yardımcı kuvvetler kullanılmıştır.

Yeniçeri Ocağı ve Tımarlı Sipahiler

• Merkezde Kapıkulu askerleri ile eyaletlerde Tımarlı Sipahilerden oluşan Osmanlı ordusu, XVI. yüzyılın sonlarına kadar dünyada önemli düzenli ordulardan olmuştur
• Yeniçeriler ve Tımarlı Sipahiler, sahip oldukları askerî, hukuki, idari görev ve yetkileri ile merkezî devletin otoritesini temsil etmiştir.
• Devşirme kökenli yeniçeriler ve yöneticiler, Tımarlı Sipahilere karşı bir denge unsuru oluşturmuştur
• Osmanlılar, bu askerî gruplardan herhangi birisinin imtiyazlı ve güçlü bir sınıf hâline gelmesine izin vermemiştir