Gümrü Antlaşması, 3 Aralık 1920 tarihinde TBMM Hükümeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında imzalanmıştır. Doğu sınırının belirlenmesi yönünde yapılan üç antlaşmanın ilkidir. TBMM’nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşma olduğundan Ermenistan, TBMM’yi tanıyan ilk devlet olmuştur.
Gümrü Antlaşması Maddeleri ve önemini konusu TYT, AYT ve KPSS’de soru potansiyeli taşır.
Doğu sınırımızı belirleyen tüm antlaşmaları aynı anda görmek için BUYRUN. Doğu Sınırımızın Çizilmesinde Etkili Olan Antlaşmalar
Tarih | 3 Aralık 1920 |
Taraflar | TBMM Hükümeti X Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti |
Ermeni kaynaklarındaki adı | Alexandropol Antlaşması |
TBMM Adına İmzalayanlar | Kâzım Karabekir Kapancızâde Hamid Bey Süleyman Necati |
Coğrafi Değişiklikler | Kars Sancağı’nın tamamı ve Tuzluca ilçesi Türkiye topraklarına katıldı, |
İçindekiler
Brest-Litowsk Antlaşması ile Rusya, 1. Dünya Savaşı’ndan çekilince Elviye-i Selase Osmanlı Devleti’ne geçti. Kafkas Cumhuriyetleri’de Batum Antlaşması ile bu durumu kabul etmek zorunda kaldı. Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti bölgeden çekildi. Ermenilerde Doğu Anadolu’da bazı yerleri işgal etti. Bölgede Ermeni Mezalimi başladı.
Bu dönemde yaşanan Sovyet Rusya – TBMM yakınlaşması çerçevesinde Moskova’ya gönderilen Türk Heyeti, Sovyet Rusya ile barış görüşmelerine başladı. (20 Ağustos 1920) Lakin bu görüşmeler esnasında Sovyet Rusya’nın Ermenistan lehine toprak talebinde bulunması (Bitlis, Van ve Muş illerinin Ermenistan’a verilmesini istediler.) Sovyet Rusya ile yapılacak barış antlaşmasının rafa kalkmasına sebep oldu.
Doğu Cephesi Komutanı Kazım (Karabekir Paşa) 28 Eylül 1920’de 15. Kolordu ile harekete geçti. (Kazım Karabekir Paşa 9 Haziran 1920’de’yı tam yetki ile TBMM tarafından Doğu Cephesi Komutanı olarak atanmıştı.) 29 Eylül’de Sarıkamış, 30 Ekim’de Kars (15. Kolordu Kafkas Tümeni Komutanı Albay Halit Bey (Karsıalan) yönetiminde), 7 Kasım’da Gümrü alındı.
Barış görüşmeleri 20 Kasım 1920’de Gümrü’de başladı. 3 Aralık 1920’de anlaşmaya varıldı. Böylece Doğu Cephesi’nde savaş sonlanmış oldu.
Antlaşmanın imzalanmasından bir gün sonra Ermenistan, Bolşevik Kızıl Ordu tarafından işgal edildi. Dolayısıyla Gümrü Antlaşması onaylanmamış bir antlaşma olarak tarihe geçti. Öyle de olsa TBMM Hükümeti açısından çok önemli sonuçlar doğurdu.
BİR BAK DERİM: TBMM'yi Tanıyan Devletler
1. Dünya Savaşı sonrası imzaladığımız Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası Doğu Anadolu’da Ermeni işgalleri başlamıştır. Bu işgaller Sevr Antlaşması ile önemli bir dayanak elde etmiştir. Doğu Cephesi Kumandanı Kazım Karabekir Paşa’nın gerçekleştirdiği Doğu Harekatı ile Türk ordusu büyük zafer kazanmış ve bu zafer Gümrü Antlaşması ile taçlandırılmıştır.
İlk kapanan cephe olan Doğu Cephesi’nın kapanmasıyla milli mücadelenin ağırlık merkezi Batı Cephesi’ne kaydırılmıştır. Diplomatik açıdan büyük önem arz eden bu antlaşma ile TBMM Hükümeti ilk defa bir devlet tarafından tanınmış, Sevr’in geçersizliğini Ermenistan’a kabul ettirmiştir.
Kazanılan bu zafer ve bu antlaşma Rusya’nın Milli Mücadeleye bakış açısını değiştirmiştir. Rusya Milli Mücadeleye daha fazla önem vermeye başlamıştır. Antlaşma sonrası Ermenistan Rus işgaline girdiğinden onaylanmayan antlaşma daha sonra imzalana Moskova ve Kars Antlaşması ile perçinlenmiş ve doğu sınırımız nihayi durumunu almıştır.
Yararlandığım Kaynaklar
http://diad.mfa.gov.tr/diad/kutuphane/Kurucu_Anlasmalar/gumru-anlasmasi-fransizca.pdf
http://diad.mfa.gov.tr/diad/kutuphane/Kurucu_Anlasmalar/gumru-anlasmasi-osmanlica.pdf
https://www.ttk.gov.tr/belgelerle-tarih/istiklal-harbi/
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/368105
https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/sobedergi/file/008/6_0.pdf
Kaydet
Kaydet
Kaydet
11. Sınıf Tarih 2. Dönem 1. Yazılı sınav örneğimiz klasik sorulardan oluşmaktadır. MEB tarafından yayınlanan…
11. Sınıf Tarih dersi 3. üniteyi (DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ) 37 klasik soru ile…
Modelistlik, moda tasarımcılarının çizdikleri modellerin kalıplarını hazırlayan ve üretim aşamasına hazır hale getiren meslektir. Modelistler,…
12. SINIF TC İNKILAP TARİHİ 1. DÖNEM 2. YAZILI sınavımızın cevapları konunun en sonunda bulunan…
11. SINIF TARİH 1. DÖNEM 2. YAZILI cevapları en sondaki videoda. Arzu edersen soruları word…
11. Sınıf Tarih 1. Dönem 1. Yazılı sorularının cevapları en sondaki videodadır. Sorular word dosyası…