Yavuz Sultan Selim Dönemi Siyasi Olayları Maddeler Halinde

9. Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim Dönemi Siyasi Olayları Maddeler Halinde anlatacağımız yazımıza hoşgeldiniz. Bu yazımızda 1512-1520 yılları arasında hüküm süren Yavuz’la ilgili pek çok sorunuza cevap bulacaksınız.

Yavuz Sultan Selim’in Tahta Geçişi

Tahtta geçme şansının düşük olduğunu düşünen Şehzade Selim, Trabzon’dan Kefe’ye geçerek oğlu Şehzade Süleyman ve Kırım Hanından yardım alarak Balkanlar üzerinden babası II. Bayezid‘in üzerine yürüdü.

II. Bayezid Şehzade Selim Mücadelesinin Sebebi Nedir?

• Kut anlayışı
• Osmanlı bürokrasisinin Şehzade Ahmet taraftarı olması
• II. Bayezid’in diğer şehzadelerini daha yakın yerlere sancağa gönderirken, Şehzade Selim’in Trabzon gibi daha uzak bir sancağa gönderilmesi
• Diğer kardeşlerinin tahta geçmek için hamleler yapmaya başlaması
• Doğu Anadolu’da Safevilerin yaptığı Şii propagandasına karşı II. Bayezid’in pasif davranması.

Baba-oğul arasında ki Karıştıran Savaşı‘nı II. Bayezid kazansa da yeniçerilerin desteği ile I. Selim tahta geçti.

II. Bayezid ile Mücadelesinde Yeniçerilerin Yavuz Sultan Selim’i Desteklemesinin Sebepleri Nelerdir?

• II. Bayezid’in 30 yıllık saltanatı boyunca izlediği pasif politika.
• Şehzade Selim’in şii sorunu karşısında rüştünü ispatlamış olması.
• Karıştıran Savaşı’nda Şehzade Selim’in cengaver tutumu.
• Yeniçerilerin Selim’i desteklemesi

Yeniçerilerin ayaklanması sonunda tahta çıkan ilk Osmanlı padişahıdır.

Yavuz, tahta çıktıktan sonra ilk iş olarak kardeşlerini ortadan kaldırdı ve tahtını sağlamlaştırdı. Babasından kalan sorunları çözebilmek için Avrupa ile iyi ilişkiler kurdu.

OKUMA TAVSİYESİ: Cülus Töreni, Bahşişi ve Kılıç Alayı Nedir?

MAKALE TAVSİYESİ: YAVUZ SULTAN SELİM’İN TAHT MÜCADELESİ

Yavuz Sultan Selim’in Doğu Politikası

Yavuz’un en büyük ideali Türk ve İslam dünyasını kendi yönetim altında birleştirmekti. Bunun için bir Türk dünyası haritası çizdirdiği bilinmektedir. Yavuz Sultan Selim, Safeviler’i ortadan kaldırmak, şii sorunu çözmek, ardından Türkistan’a ulaşmak ve İpek Yolu’na hakim olmak, Memlük Devleti’ne son vererek Kızıldeniz üzerinden Baharat Yolu’na sahip olmak amacını taşıyordu.

OKUMA TAVSİYESİ: İslam Dünyası Liderliğine (10. Sınıf Tarih)

İran Seferi ve Çaldıran Savaşı (1514)

Yavuz’un Doğu siyasetinin amacı, Türk İslam dünyasının liderliğini ele geçirmek ve Şah İsmail’in Anadolu’ya yönelik şiir propagandasını önlemek olan Yavuz, İran seferine çıktı.

Çaldıran Seferinin Nedenleri

• Safevilerin Şii propagandası ile Anadolu’da karışıklıklar çıkarması ve halkı isyana teşvik etmesi.
• Osmanlı Devleti’nin İpek Yolu‘nun İran’dan geçen Van-Tebriz hattını ele geçirmek istemesi.
• Safevilerin Orta Asya Türkleri’nin Anadolu’ya geçişini engellemesi ve bu durumun Rumeli’de İskan siyasetinin uygulanması konusunda sorun yaratması.
• Yavuz’un Safevi Devleti’ni tamamen ortadan kaldırmayı, şii sorununa son vermeyi düşünmesi.
• Safevi hükümdarı Şah İsmail’in Osmanlı Devleti’ne karşı Memlüklüler, Venediklilerle anlaşması

Yavuz, sefere çıkarken Şah İsmail taraftarlarının isyan çıkarma olasılığına karşı 40000 kişilik bir birliği Kayseri, Sivas arasında bıraktı. Bırakılan bu birlik ayrıca Memluklara karşı bir önlem olarak da düşünülebilir. Uzun süren bu sefer de yeniçeriler bir ara sorun yaratır görünse de Yavuz’un kararlı tutumu yeniçerilerin toparlanmasına neden oldu. Osmanlı ve Safevi orduları, Van’ın Çaldıran Ovası’nda karşılaştı. Topçu kuvvetlerin üstünlüğü sayesinde savaşı Osmanlı orduları kazandı.

Çaldıran Savaşının Sonuçları

• Şah İsmail hazinesini ve ağırlıkları bırakarak kaçtı.
• Yavuz, Tebriz’i ele geçirdi ancak ordudaki hoşnutsuzluklar üzerine Amasya çekildi ve kış mevsimini orada geçirdi.
• İpek Yolu’nun Tebriz-Bursa, Tebriz-Halep bağlantısı Osmanlı kontrolüne girdi.
• Tarihçi İdris-i Bitlisi’nin yardımıyla doğudaki aşiretlerin çoğu Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
• Tebriz’den başka Musul, Kerkük ve Erbil Osmanlı topraklarına katıldı.
• Çok sayıda İranlı tarih İranlı sanatçı ve bilim adamı Osmanlı hizmetine girdi ve İstanbul’a götürüldü.

Uyarı: İran seferini her ne kadar kazançlı gözüksede Yavuz’un Şah İsmail’i elinden kaçırması ve Safevi varlığına son verememesi, şii sorunun kesin çözümünü engellemiştir.

Turnadağ Savaşı (1515)

• Anadolu Türk birliği için yapılan son savaştır.
• İran seferi dönüşü Yavuz’un görevlendirdiği Sinanpaşa Dulkadiroğulları Beyliği toprakları ele geçirdi.
• Bu beyliğin alınması ile Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlandı.
• Maraş ve çevresinde Osmanlı hakimiyeti sağlandı. bu durum memurlukları kaygıya düşürdü.

Yavuz Sultan Selim Dönemi Mısır Seferi

Mısır Seferinin Nedenleri

• Yavuz’un Dulkadiroğulları Beyliği’ne son vermesi zaten Fatih’ten beri kötü olan Osmanlı Memlük ilişkilerinin daha da bozulmasına yol açtı.
• Mısır Memlük Devleti’nin sınırları Güneydoğu Anadolu’ya kadar uzanıyordu.
• Yavuz’un İran seferi, sonu itibariyle Osmanlı ve Memlük devletlerini komşu yapmıştı.
• Memlüklerin Abbasi halifelerinin himaye etmeleri İslam dünyasındaki saygınlıklarını arttırıyordu.
• Baharat Yolu’nun Mısır, Suriye ve Filistin limanlarında sona ermesi Memlük ülkesinin ekonomik bir cazibe merkezi haline getiriyordu.
• Memlüklerin bir de Osmanlı Devleti’ne karşı Safevilerle ittifak olması Osmanlı Memluk Savaşı’nı kaçınılmaz hale getiriyordu.

Mercidabık Savaşı (1516)

• Halep yakınlarında Mercidabık Ovası’nda yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazandı.
• Savaşta Memlük sultanı Kansu gavri de öldü.
• Bu savaş sonunda; Suriye, Lübnan ve Filistin toprakları Osmanlı Devleti’ne geçti.
• Kışı Şam da geçiren Yavuz Mısır’ı ele geçirmek üzere hazırlıklara başladı.
• Bu arada Memlük tahtına Kansu Gavri’nin oğlu Tomanbay geçti.

Ridaniye Savaşı (1517)

• Yavuz, Sina Çölü’nü aşarak Kahire yakınlarındaki Ridaniye geldi. Bu bölgede, sabitlenmiş ve tek yöne atış yapabilen Memlük toplarını arkadan dolanarak etkisiz hale getirdi.
• Uzun süren sokak savaşlarından sonra Tomanbay da yakalanarak idam edildi.
• Bu savaşla Mısır ve Hicaz bölgesi Osmanlı Devleti’ne geçti.

Mısır Seferinin Sonuçları

• Memlük Devleti’ne son verildi.
• Suriye, Filistin, Lübnan, Mısır ve Hicaz Osmanlı topraklarına katıldı.
• Venedik Cumhuriyeti Kıbrıs Adası için Memlüklere ödediği vergiyi Osmanlı Devleti’ni ödemeye başladı.
• Osmanlı Devleti Doğu Akdeniz’i egemenliği altına almış oldu.
• Halifelik, Osmanlı padişahına geçti.
• Böylece Osmanlı Devleti tam teokratik bir nitelik kazanmış oldu.
• Kahire ve Mekke’de bulunan kutsal emanetler Topkapı Sarayı’nın hırka-i Şerif dairesine getirildi.
• Baharat yolunun kontrolü Osman Devleti’ne geçti.
• Memlük hazineleri Osmanlılara kaldı
• Mısır’daki bilim adamları ve sanatkarlar İstanbul’a getirildi.

İlk Osmanlı Halifesi Yavuz Sultan Selim’dir.

Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır’ı ele geçiren Osmanlı’nın, Baharat yolundan beklenen kazancı elde edememesinin sebebi nedir?

Bu tarihlerde, Portekizliler coğrafi keşiflerle Ümit Burnu yolunu buldu. Bu nedenle Osmanlı Baharat Yolu’ndan beklenen kazanç tam olarak sağlanamadı.

İran ve Mısır’dan getirilen bilim adamlarının Osmanlı’ya etkisi nedir?

İran ve Mısır’dan getirilen bilim adamları her ne kadar bilime ve sanata canlılık getirseler de Osmanlı Devleti’nde Fars ve Arap kültürünün etkisinin başlatmışlardır

Uyarı: Yavuz Sultan Selim döneminde Bozoklu Celal ayaklandı. Bundan sonra Anadolu’da görülen isyanlar Celali olarak nitelendirdi

Sonuç

Yavuz Sultan Selim döneminin önemli olayları, (1) babası 2. Bayezid ile giriştiği taht mücadelesi, (2) kardeşleri ile giriştiği mücadele yani şehzadeler sorunu, (3) Safeviler ile yapılan Çaldıran Savaşı, (4) Dulkadiroğulları’na son verdiği Turnadağ Savaşı, (5) Mısır Seferi‘nde Memluklara karşı yaptığı Mercidabık ve Ridaniye savaşları ve (6) daha sonra Celali İsyanlarına isim verecek olan Bozoklu Celal İsyanı şeklinde sıralanabilir. Tabi sen daha kısa olsun istiyorsan sadece kalın yazdığım yerleride baz alabilirsin.

Tahta geçtiğinde 2.092.000 km² olan Osmanlı topraklarını yaptığı fetihlerle üç kat büyüterek 6.557.000 km²‘ye çıkarmıştır. Asya ve Afrika kıtalarında yaptığı büyük fetihler sayesinde Osmanlı Devleti, ipek ve baharat yolunu büyük ölçüde kontrol altına almıştır.

Yavuz Sultan Selim döneminin en önemli özelliği sadece doğu ve güney sefer yapabilmiş olmasıdır. Bunda temel amacının Türk-İslam dünyasının lideri olmak istemesi önemli etmendir. Bu yolda en büyük rakipleri olan Safeviler, Dulkadiroğulları ve Memlukları yenerek bu amacına ulaşmıştır. Halifeliğin Osmanlı Devleti’ne geçmesini sağlamıştır. Batıya hiç sefere çıkarmamıştır. Bir bakıma, buna ömrü yetmemiştir. Ama kendisinden sonra tahta geçecek olan oğlu Süleyman’a üç kıtada toprağı ve ağzına kadar dolu hazineye sahip bir devlet bırakmıştır.

Konuyu Ne Kadar Öğrendik?

Konuyla ilgili birkaç sorumuz var. Sorulara tıkladığınızda hemen altında cevapları gözükecektir. Cevaplarınızı yorum yoluyla gönderebilir veya sizde soru sorabilirsiniz.