Osmanlı’da Eyalet Sistemi ve Eyalet Çeşitleri

Bu yazımızda Osmanlı’da Eyalet Sistemi ve Eyalet Çeşitleri nelerdir? sorusunu cevaplayacağız. 11. sınıf tarih müfredatına dahil olan konumuz TYT, AYT ve KPSS açısından önemlidir.

Eyalet & Beylerbeyliği Nedir?

Osmanlı Devleti’nde taşra teşkilatında sancakların birleşmesiyle ortaya çıkan yönetim birimine beylerbeyliği denirdi. 1591’den itibaren Osmanlı’da beylerbeyliği yerine eyalet tabiri kullanılmaya başlamıştır.

Eyalet veya beylerbeyliği yöneticisine beylerbeyi denir. Beylerbeyleri arasında en üstün olanı Rumeli Beylerbeyi’dir.

Osmanlı’da İlk Eyaletler; Rumeli ve Anadolu

Osmanlı’da kurulan ilk beylerbeyliği Rumeli Beylerbeyliği’dir. İlk beylerbeyi de Lala Şahin Paşa‘dır. (1354) Beylerbeyliğinde merkeze paşa sancağı denir. Rumeli Beylerbeyliği’nin paşa sancağı Sofya ve Manastır, daha sonraları ise Edirne olmuştur.

Yıldırım Bayezid döneminde paşa sancağı Kütahya olan (arada bir Ankara) Anadolu Beylerbeyliği kuruldu. İlk Anadolu Beylerbeyi Sarı Timurtaş Paşa’dır.

1413’te Rum (Sivas), 1481’de Karaman, Yavuz Sultan Selim devr!nde D!yârıbekr, Şam, Mısır, Yemen (San’a), Cezâir-i Garb Eyâletleri kuruldu. Kanunî Sultan Süleyman zamanındaki fetihlerde eyâletlerin sayısı 34’ü bulmuştur.

http://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=osmanli-idaresinde-adem-i-merkeziyet-ve-imtiyazli-eyaletler—ekrem-bugra-ekinci.pdf

Osmanlı’da Eyalet Çeşitleri

Osmanlı Devleti’nde eyaletler; salyaneli, salyanesiz ve imtiyazlı (özel yönetimli) eyalet olmak üzere üçe ayrılırdı.

Salyanesiz Eyaletler

Salyane yıllık anlamına gelir. Salyanesiz yıllıksız, yani merkez tarafından yıllık vergi toplanmayan eyaletlerdir. Bu eyaletlerde tımar (dirlik) sistemi uygulanır. Salyanesiz eyaletler şunlardır;

Rumeli, Anadolu, Budin, Karaman, Dulkadır, Sivas, Erzurum, Diyarbakır, Haleb, Şam, Trablusşam eyaletleri.

Salyanesiz Eyaletlerin Özellikleri

• Başkent İstanbul’a yakın eyaletlerdir.
• Topraklar direk merkeze bağlıdır.
• Tımar (dirlik) sistemi uygulanır. Dirliklere ayrılan topraklar komutan ve memurlara maaş karşılığı verilir.

Salyaneli Eyaletler

Yıllıklı eyaletlerdir. Yıllık vergiler iltizam sistemi ile toplanır. Salyaneli eyaletlerde tımar sistemi uygulanmaz. Salyaneli eyaletler şunlardır;

Mısır, Yemen, Habeş, Basra, Lahsa, Cezayir, Trablusgarp ve Tunus eyaletleri.

Salyaneli Eyaletlerin Özellikleri

• Merkeze (başkente) uzak eyaletlerdir. Neredeyse tamamı Kuzey Afrika’dadır.
• Vergileri iltizam yönetimi ile mültezimler tarafından toplanır. (Dolayısıyla tımar sistemi uygulanmaz.)
• Gelirleri doğrudan hazineye aktarılır.

İmtiyazlı (Özel Yönetimli) Eyaletler

İç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı’ya bağlıdırlar. Bazıları veri vermez (Kırım) iken Hicaz hem asker hem vergi vermez. İmtiyazlı (Özel Yönetimli) Eyaletler şunlardır;

Eflak-Boğdan, Erdel, Dobrovenedik, Kırım ve Hicaz’dır.

OKUMA TAVSİYESİ: Osmanlı’da İmtiyazlı Eyaletler Hangileridir? Özellikleri Nelerdir?

Peki Osmanlı’da Vergi Vermeyen Eyaletler Hangileridir? sorusunun cevabını görmek ister misiniz?

Konuyla İlgili Neler Öğrendik?

Osmanlı’da Eyalet Sistemi ve Eyalet Çeşitleri ile ilgili sorularımız aşağıda. Soruya tıkladığınızda cevabı sorunun altında cevapları gözükecek. Arzu eden arkadaşlarımız yorum ekle kısmından konuyla ilgili soru sorabilirler. İlk soruyu direk soralım.

Salyaneli eyalet ile salyanesiz eyalet arasında ki farklar nelerdir?

Salyaneli Eyalet	Salyanesiz Eyalet
İltizam sistemi uygulanır.	Tımar sistemi uygulanır.
Merkeze uzaktır.	Merkeze yakındır.