Para Tağşişi Nedir? Kısaca

Hasan BURAN Tarih 2 1 Yorum 2,577 okunma

Bu yazımızda Osmanlı’da devletinde Fatih’ten sonra sıklıkla başvurulan akçe – sikke – para tağşişi nedir? sorusunu cevaplamaya çalışacağız.

İçindekiler

Osmanlı’da Para & Akçe & Sikke

Osmanlı Devleti’nde kullanılan para (sikke – akçe) metalden yapılmaktaydı.
Orhan Gazi döneminden başlayarak Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar gümüş para kullanıldı. Yani monometalist (tek madeni paraya dayalı) bir para sistemi kullanıldı.
I. Murat döneminde bozuk para ihtiyacını karşılamak için bakır para (mangır veya pul) kullanıldı.

Paralara tuğra ile isim yazılması ilk olarak I. Murad ve Emir Süleyman’ın sikkelerinde görülmüştür.
UZUNÇARŞILI, İ.H. (1982), Osmanlı Tarihi, C. 1, S. 348, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

Osmanlı Devleti’nin ilk altın parası 1479 yılında Fatih Sultan Mehmet döneminde basıldı.
Kanuni Sultan Süleyman dönemine kadar tahta geçen her padişah kendisinden önceki padişah döneminde basılan akçeleri piyasadan toplatmış ve kendi adına para darb ettirmiştir. Buna tecdid-i sikke denir.

Para Tağşişi Nedir?

Osmanlı Devleti’nde kullanılan madeni paranın altın ya da gümüş içeriğinin; yani, saflık derecesinin azaltılmasına tağşiş denilmektedir.

Tağşişin günümüzde ki karşılığı devalüasyondur.

1584’te 100 dirhemden kesilen akçe miktarı 450 iken, tağşişten hemen sonra1586’da 800’e çıkmıştır. Akçenin ağırlığı da, aynı yıllarda 0,68 gramdam 0,38 grama düşmüştür. 1669 yılına gelindiğinde ise, akçe iyice küçülmüş ve incelmiştir. Artık 100 dirhemden 1400 akçe kesilmeye başlanmış; ağırlığı da 0,23 grama düşmüştür
PAMUK, Ş. (2000a), Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, S. 143-61, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.

Yıllara göre 100 dirhemden üretilen akçe adeti (Para tağşişi) — Osmanlı’da Para Tağşişi
Zamanla Akçenin Ağırlığında Meydana Gelen Düşüş
Kaynak: SAHİLLİOĞLU, H. (1989), “Akçe” iç. İslam Ansiklopedisi, C. 2, ss. 226, Türkiye Diyanet Vakfı, İs-tanbul.

Kuruluş ve yükselme devrini baz aldığımızda en çok tecdid-i sikke ve tağşiş uygulamasına Fatih Sultan Mehmet devrinde rastlanır. (1444, 1451, 1460-61, 1470-71, 1475-76 ve 1481 yıllarında)

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: Osmanlı Dış Borç Tarihi

Tağşiş Uygulamasının Amacı Nedir?

Devletin artan bütçe açıklarını finanse etme gereği (Daha az maden ile daha çok akçe üretme)
Piyasa da artan para talebini karşılamak istemesi,
Yıpranan sikkelerin tedavülden çekilmesi ve darphanelerin kötü işletilmesi

Tağşiş Uygulamasının Sonuçları

Aynı birim maden ile daha fazla para basılması paranın alım gücünü düşürdü. Bu duruma da halk ve yeniçeriler tepki gösterdi. Elbette ki İstanbul’da bulunan yeniçerilerin tepkisi daha etkili oldu.
Tağşiş uygulaması sonrası daha önceki paranın tamamının toplanamaması piyasada karışıklıklara sebep oldu.

Kaynak: https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Arastirma_ve_Raporlar/osmanli_para_sistemi.pdf