Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri Maddeler Halinde

Lise 2 tarih dersi Anadolu’nun İlk Fatihleri konusunun içeriğinde yer alan Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri Maddeler Halinde özet konu anlatımımıza hoşgeldiniz. Konuyu tam özümseyebilmek için bu konu öncesinde aşağıdaki TAVSİYE LİNKi okumanızı tavsiye ediyoruz.

TAVSİYE LİNK: Anadolu’nun İlk Fatihleri

1071 Malazgirt zaferi sonrasında Büyük Selçuklu Sultanı Sultan Alparslan, Anadolu’nun fethinin hızlanması için komutanlarına fethedilen yerlerin fethedenin olacağını söylemiş ve Anadolu fetihleri başlamıştı. Bunun sonucunda Anadolu’nun çeşitli yerlerinde Türk Beylikleri kurulmuştur.   

 

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri

Saltuklular (1072-1202)

* Kurucu Ebul Kasım’dır.

* Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliğidir.

* Erzurum, Kars, Artvin, Bayburt civarlarında kuruldu.

* Haçlılar ve Gürcülerle savaştılar.

* Erzurum’daki Tepsi minare (Saat kulesi), Kale Cami ve 3 Kümbetler ile Ulu Camii önemli eserlerindendir.

* Anadolu Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman tarafından yıkıldılar.

Mengücekler (1080-1228)

• Kurucu Mengücek Gazi’dir.
• Erzincan, Kemah-Divriği bölgesinde kuruldu.
• Sonraları; Erzincan ve Divriği olarak iki kola ayrıldılar.
• Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli rol sahibi oldular.
• Bizans’a ve Gürcülere karşı mücadele etmiş ve başarılı olmuşlardır.
• Anadolu’nun en eski külliyesi Divriği Külliyesini inşa ettiler.
• Mama hatun kümbeti ve Emir Saltuk kümbeti Mengücekler’den kalmıştır.
• Anadolu Selçuk Sultanı Alaeddin Keykubad tarafından tarafından yıkıldılar.

Danişmentler (1092-1178)

• Melikşah’ın komutanlarından Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından kurulmuştur.
• Sivas merkezli, Amasya, Niksar, Tokat dolaylarında hakimiyet kurmuştur.
• Sonraları; Kayseri, Malatya ve Sivas olarak üç kola ayrıldılar.
• Anadolu kurulan ilk beyliklerin en güçlüsü ve en büyüğüdür.
• Haçlılarla en çok ve başarılı bir şekilde mücadele eden beyliktir.
• Anadolu’da ilk medreseyi yapmışlardır (Tokat- Yağıbasan Medresesi)
• Anadolu’daki ilk uç teşkilatıdır.
• Haçlılar ve Bizans ile yaptıkları mücadeleler Danişmentname’ye konu olmuştur.
• Anadolu’da Türk birliğinin sağlanmasında Anadolu Selçuklu Devleti’nin en büyük rakibi konumundadır.
• Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan tarafından yıkıldılar.

Artuklular (1102-1409)

• Selçuklu komutanı Artuk Bey’in oğulları tarafından kurulmuştur.
• Mardin, Batman, Hasankeyf civarlarına yerleşmişlerdir.
• Devletin ilerleyen zamanlarında Hasankeyf,  Mardin ve Harput olmak üzere 3 kola ayrılmışlardır.
• Anadolu’da ilk köprüleri yapmışlardır. (Malabadi Köprüsü)
• Haçlılarla mücadele etmiştir. 
• Mardin ve Diyarbakır Artuklu Sarayları ile Hatuniye Medresesi Artuklular’dan kalma önemli eserlerdir.
• Hasankeyf kolu, Eyyubiler tarafından, Mardin kolu Karakoyunlular tarafından, Harput kolu Anadolu Selçukluları tarafından yıkıldılar.

Çaka Beyliği (1081-1093)

• Çaka Bey tarafından İzmir’de kurulmuştur.
• Denizcilik yapan ve donanması olan ilk Türk beyliğidir. (Daha önce olmamasının sebebi denize kıyımız yoktu)
• Çaka Bey ilk Türk denizcisidir.
• Batı Anadolu’da ilk Türk hakimiyeti sağlanmıştır. (Çaka Beyliğinin yıkılmasının ardından Türk denizciliği 150 yıl gelişmeyi beklemek zorunda kalmıştır.)
• Bizans ile savaştı. İstanbul’u ele geçirmek için Peçenek ve Türkiye Selçukluları ile ittifak kurdular ancak engellendiler.
• Bizans Devleti tarafından yıkıldılar.

Sökmenoğulları (Ahlatşahlar) (1110-1207)

• Ahlat ve Van Gölü havzasında kuruldu.
• Eyyubiler tarafından ortadan kaldırıldı.

Dilmaçoğulları (1085-1394)

• Bitlis yöresinde kuruldu.
• Haçlılara karşı mücadele etti.
• Akkoyunlular tarafından ortadan kaldırıldı

İnal (Yinal) Oğulları (1098-1183)

• Diyarbakır merkez olmak üzere kuruldu.
• Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptı.
• Eyyubiler tarafından ortadan kaldırıldı.

Çubukoğulları (1085-1213)

• Harput merkez olmak üzere kuruldu.
• Artuklular tarafından ortadan kaldırıldı.

Tanrıvermişoğulları (1081-1093)

• Efes yöresinde kuruldu.
• Çaka Bey’in öldürülmesinden sonra Bizanslılar İzmir yöresiyle birlikte Efes ve çevresini de alarak bu devlete son verdiler.

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beyliklerinin Önemi

1. Bizanslılar, Haçlılar ve Gürcülerle mücadele ederek Anadolu’nun Türk yurdu olmasına bü­yük katkı sağlamışlardır.
2. Türklerin düzenli ve güvenli bir şekilde Anadolu’ya yerleşmesini sağlamışlardır.
3. Anadolu’da cami, medrese, türbe, kümbet, kervansaray, darüşşifa gibi mimari eserler yaparak Anadolu’yu bayındır hale getirmişler ve Türk kültürünün yerleşmesini sağlamışlardır.
4. Ele geçirdikleri yerlere Türkçe adlar vererek Anadolu‘ya Türkiye denmesini sağlamışlardır.
5. Anadolu’da İslamiyetin yayılmasını sağladılar.

TAVSİYE LİNK: Anadoluda Kurulan İlk Türk Beylikleri Özet

TAVSİYE LİNK: Anadoluda Kurulan İlk Türk Devletleri Kısa Bilgi