Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Osmanlı Devleti’nin en önemli törenlerinden biri olan cülus töreni, cülus bahşişi ve kılıç alayı bu yazıda ki konumuz.
İçindekiler
Cülus Töreni, Cülus Bahşişi ve Kılıç Alayı Nedir? Kısaca
Cülus Töreni Nedir? Yeni padişahın tahta geçme törenine verilen addır.
Cülus Bahşişi Nedir? Tahta geçen padişahın kulların adağıttığı paraya verilen addır.
Kılıç Alayı Nedir? Tahta geçen padişahın Eyüp Sulta’nda kılıç kuşanma törenine verilen addır.
Cülus Töreni Nedir?
Bir padişahın Hakk’a yürümesi veya tahttan indirilmesi neticesinde yeni padişahın tahta çıkma törenine verilen addır.
Cülus kelimesi Arapça kökenli olup “oturmak” anlamına gelir.
Cülus Töreni Nerede ve Nasıl Yapılır?
Tören Topkapı Sarayı Babüssaade önünde yapılırdı. Padişahın tahta oturması ile birlikte devlet erkanı protokol sırasına göre padişaha biat ve tebrik ederdi.
Tören Sonrası
Tören sonrası yeni padişah, traş olur, sakal bırakır, vefat eden padişahın cenaze namazına katılırdı. Böylece cenaze namazı ve “cülûs-ı hümâyûn” aynı gün gerçekleşmiş olurdu.
Sonrasında toplanan divanda yeni atamalar ilan edilir ve bahşişler dağıtılırdı.
Padişahın cülusu tellallar, top atışları ve okunan salalar ile halka duyurulurdu. İlk cuma günü hutbe yeni padişah adına okunurdu.
Para basımı ile birlikte çevre ülkelere “cülus tebliği” yapılırdı.
Valide Topkapı Sarayı’na taşınır, vefat eden padişahın annesi Eski Saray’a dönerdi. (Dolmabahçe Sarayı kullanılmaya başlandıktan sonra eski valide sultan Topkapı Sarayı’na gönderilmiştir.) Saray da yeni görevlendirmeler yapılırdı.
Cülus Bahşişi Nedir?
Tahta geçen padişahın memur ve askerlere verdiği hediyeye “Cülus Bahşişi” denir. Bu bahşiş memur ve askerlere rütbelerine göre verilirdi. İlk defa Yıldırım Bayezid döneminde verilirken. Fatih döneminde kanun haline getirilmiştir.
Bahşiş iki şekilde verilirdi. Birincisi, bir defalığına verilen bahşiş, ikincisi ise askerlerin maaşlarına yapılan zamdı.
Cülus Terakkisi: Osmanlılar’da bir şehzadenin tahta çıkması münasebetiyle başta kapıkulu askerleri olmak üzere devletten maaş alanların ücretlerine yapılan zam için kullanılan bir tabirdir.
http://www.islamansiklopedisi.org.tr/culus
Kılıç Alayı (Kılıç Kuşanma Töreni)
Padişah tahta geçtikten 5-15 gün içinde Eyüp Sultan’a giderek halkın önünde kılıç kuşanırdı. Karadan veya denizden Eyüp Sultan’a gelen padişah (karadan geldiği yola cülus yolu denir.) kılıç kuşanırdı. Tören için yola çıkılırken ve geri dönüldüğünde top atışları yapılırdı.
Soru – Cevap
Tören ile tahta çıkan ilk Osmanlı padişahı kimdir?
II. Murat (1421)
Topkapı Sarayı Babüssaade önünde cülus eden ilk Osmanlı padişahı kimdir?
II. Bayezid
Topkapı Sarayı Babüssaade önünde cülus eden son Osmanlı padişahı kimdir?
Sultan Vahdettin (4 Temmuz 1918)
İstanbul’un fethinden sonra cülusu Babüssaade önünde yapılmayan padişahlar hangileridir?
Sultan V. Murad, Sultan II. Abdülhamid ve Sultan Reşad tahta geçtiklerinde içinde bulundukları olğanüstü koşullar nedeniyle başka yerlerde kılıç kuşanmışlardır.
Padişahlık töreni esnasında padişahın eteğini öpmeyen tek devlet görevlisi hangisidir?
Şeyhülislam
İlk cülus bahşişi hangi padişah döneminde verilmiştir?
I. Bayezid (I. Kosova Savaşı sonrası)
Cülus bahşişi hangi padişah döneminde kanunlaşmıştır?
Fatih Sultan Mehmet
Tahta çıktığında cülus bahşişi dağıtılmamış padişahlar hangileridir?
I. Abdülhamid ve III. Selim’ in cülusları savaş zamanına denk geldiği için bahşiş verilmemiştir
Törenle kılıç kuşanan ilk Osmanlı padişahı kimdir?
Yıldırım Bayezid’dir. Niğbolu Zaferi sonrası Abbasi Halifesi tarafından Sultan-ı İklimi-i Rum ünvanının yanında gönderilen kılıç Emir Sultan eliyle kuşatılmıştır.
Tahta çıktığında kılıç kuşanan ilk padişah hangisidir?
II. Murat’tır. Tahta çıktığında Bursa’da 1421’de Emir Sultan’ın elinden yapılmıştır.
İstanbul Eyüp Sultan’da ilk kılıç kuşanma töreni hangi padişah için yapılmıştır?
Edirne’de kılıç kuşanma töreni yapılan Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’da da kılıç alayı düzenleyerek adetin başlamasını sağlamıştır.
