Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Eski lise 1 müfredatında yer alan yeni müfredatta ise daha çok konu içlerine serpiştirilen İlk Türk Devletlerinde Sosyal Hayat konusu aynı zamanda lise 3 tarih dersi Türklerde Toplum Yapısı ünitesi içinde yer almaktadır.
Orta Asya Türk Devletlerinde Sosyal Hayat
Hun ve Göktürklerde toplumsal yapı , göçer yaşama dayalıydı. Bu sebeple Türkler çadırlarda (vatan, otağ) yaşarlar ve bu çadır Türk uruğunun mukaddes bir simgesi sayılırdı
Türk devletleri genellikle 2 toplumsal birliğe, ocak(aile) ve ordu’ya dayanmaktaydı.
Hun toplumu ordu düzenine yönelik teşkilatlanıyordu. Bu toplulukta her kişi savaşçıydı. Hunların savaş taktiği , göçer yaşamın gerektirdiği özelliklerden doğmuştu.
Hun ve Göktürklerde, bir başkent kurarak oraya yerleşme isteğine karşı çıkılmıştır. Bilge Hakan’ın surlarla çevrilmiş bir kent inşa etmesi üzerine, Tonyukuk’ tan ;
“Eğer, surla çevrilmiş bir şehirde yerleşir ve bir kere yenilirsen tutsak olursun”
Ordu kelimesi, Hunlar ve Göktürklerde, yer değiştirebilen otağlı başkent manasına gelmektedir.
Ordu adının, başkent ve şehirlere verilmesine, yerleşik yaşama geçtiğimiz ilk Türk kavmi olan Uygurlarda rastlanır.
Türklerde yerleşik yaşamın başlangıcı, kışlak hayatıdır. Bu sebeple bir çok kez kışlaklar, şehir yaşamına geçişin temelini oluşturmuştur.
Türkler konar-göçer hayat icabı , hayvancılık ve avcılık yaparlardı. Yarısı göçer topluluklarda çiftçilik de görülmektedir.
İklim şartlarıyla ilişkin hayatını sürdüren göçer Türkler, kışları ormanlık veya rüzgarlara karşı korunaklı bir vadiyi seçerlerdi. Kışlak olarak bilinen bu yerlerde nisan ayı ortalarına kadar kalıyorlardı. Yazın ise, otlak adı verilen, sulak ve otlaklara göç ederek, göl ve nehir kenarlarında yaşarlardı.
Türklerde at, göçer yaşamın olmazsa olmazıydı. Etini yemeleri, sütünden “Kımız” olarak bilinen içki yapmaları, derisini giyimde kullanmaları atın Türk toplumundaki ehemmiyetini attırır. Minik yaşta ata binmeyi öğrenen Türkler, at üzerinde alım satım yapmışlar, yiyecek yemişler, uyumuşlardır. Attan başka deve, eşek ve katır da göçer toplulukların erişim araçlarını oluşturmuştur.
Başlıca besin maddeleri, koyun eti ve süt ürünleridir. Et ve et ürünlerini uzun müddetli koruyabilmek amacıyla konserve yapmışlar, besledikleri hayvanların deri, yün, kıl vb. ürünlerini değerlendirmişlerdir.
