Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Kİ-OK (KİYOK) DÖNEMİ (M.Ö. 174-160)
Mete Han ölünce yerine geçen Ki-Ok devrinde Hun devleti gücünü korudu.
1-Yüeçiler ile Mücadele: Ki-Ok, babasının ölümünü vesile bilerek ayaklanan Yüeçileri heziyete uğrattı. Hunlar karşısında tutunamayan Yüeçiler, batıya göç ederek M.S.I. asırda Kuzeybatı Hindistan’da Kuşan Devleti’ni kurdular.
2-Çin İle İlişkiler :
a)Ki-Ok, M.Ö. 166 senesinde Çin’e sefer düzenleyerek başkentteki imparatorluk sarayını yaktı.
b)Bu sefer ardından Çin ile kötü olan ekonomik, siyasî ilişkilerini geliştirmek amaçlı , Çinli bir prensesle evlendi.
NOT: Siyasî düşüncelerle yapılan bu evlilikler, Türk devletleri açısından çoğunlukla kötü neticeler doğurmuştur. Nedeni ise prensesler, kalabalık bir grupla geliyor ve aralarındaki casuslar Türk boylarını ve prenslerini birbirine kışkırtıyordu. Çin güç yoluyla yenemediği Hun Devletini yıkmak amaçlı bu yoldan istifade etmeye başladı.
c)Ki-Ok, Çin ile yapılmış durumda olan sulhun sürdürülmesine itina gösterdi. Bu ülke ile rastgele bir çatışmaya girmedi.
d)Ki-Ok devrinde Çinliler, hem bir İpek Yolu’nu kontrol altına almak hem bir de ipeğe yepyeni pazarlar bulmak için bu yol üzerindeki ülkelere casuslar sevk ettiler . Bu casusların raporları, daha sonraki senelerde yapılacak Çin politikasının belirlenmesinde mühim rol oynadı.
AÇIKLAMA : Çin, önce Hun akınlarını durdurmaya çalışırken, öbür taraftan da İpek Yolu üzerindeki memleketleri teker teker elde etmeye başladı. Çin’den başlayan ve Orta Asya’yı doğudan batıya geçen, Akdeniz kıyılarına erişen İpek Yolu’nun ekonomik bakımdan önemi büyüktü. Bu yolu denetiminde bulunduran hükümet , mühim bir gelir kaynağına sahip hale geliyordu. Bu nedenle Çin’in tüm amacı bu yola egemen olmaktı. Çin imparatoru Vu-ti, İpek Yolu üzerindeki ülkeleri ve kavimleri tanışmak, bunlarla, Hunlara karşın iş birliği inşa etmek için, yüksek rütbeli bir subayını batıdaki ülkelere gönderdi. Fakat, bu Çinli casus Hunlar aracılığıyla yakalandı ve on sene Hun ülkesinde kaldı. Çin’e geriye döndüğünde gördüğü yerlerdeki vatandaşlar , hayvanlar ve nebatlar ile ilgili veriler verdi. İmparatora sunduğu raporunda Çin’in batısındaki ticaret yöntemlerini ve merkezlerini açıkladı. İmparatora getirilen bu rapor, sonraki senelerde izlenecek Çin politikasının belirlenmesinde mühim bir rol oynadı. Çin, Hunlara karşın geleneksel korunma siyasetinden vazgeçti daha etkin davranmaya başladı.
