İlk Türk Devletlerinde Dini Hayat Ders Notu

Eski lise 1 müfredatında yer alan yeni müfredatta ise daha çok konu içlerine serpiştirilen İlk Türk Devletlerinde Dini Hayat konusu aynı zamanda lise 3 tarih dersi Türklerde Toplum Yapısı ünitesi içinde yer almaktadır.

Dini Hayat

Göktanrı Dini: Türklerin İslamiyet’ten önceki dini Göktengri diniydi. Bu dine göre Türkler;
* Tek bir Tanrının evreni yarattığına ve gökte oturduğuna inanıyorlardı.
* Can Verdikten sonra dirileceklerine inandıklarından, ölülerini atı, eşyaları ve silahıyla beraber gömüyorlardı.
* Cennet’e UÇMAĞ, cehenneme ise TAMU diyorlardı.
* Mezarlara ölünün, sağlığında öldürdüğü düşman sayısı civarı BALBAL adı verilen minik heykeller dikerlerdi. İnanışa göre , tekrar dirilecek birey atıyla cennete gidecek, ve öldürdüğü düşmanlar sonraki hayatında ona hizmet edeceklerdir.
* Ölenler içim YUĞ adı verilen cenaze törenleri yapar, ve sonrasında matem tutarlardı.

En eski Türk Dini : Türklerin eski devirlerinde Gök mukaddes sayılmıştır.
Bunun yakınında bir takım dağ, ırmak, vadi benzeri varlıklarda saklı güçlerin olduğuna inanıyorlardı.
Güneş ve Ay’da mukaddes sayılmıştır.

Hun Dininin Özellikleri : Dağ, vadi, göl benzeri doğadaki bir takım varlıklar kutsallıklarını devam etmiştir.
Gök asıl tapılan öğe haline gelmiştir. Gök için “Tengri” kelimesini kullanmışlardır.
Atalarının ruhlarını da mukaddes kabul etmişlerdir.
Bu sebeple ataların mezarlarına dokunma savaş nedeni sayılmıştır.
İyi ve kötü ruhlara, fal ve büyüye inanmışlardır.
Ölülerin kötü ruhlardan kurtulması amaçlı uzunca zaman bekletmişlerdir.
Cesedin kokmasını engellemek için mumyalamışlardır.

Göktürklerde Dini Hayat: Evrenin peş peşe iştirak eden katlardan oluştuğuna inanılmıştır.
Gök’ün 17, yerin altının ise 7 kattan oluştuğuna inanırlardı. Bu ikisinin içinde kişilerin içinde bulunduğu yeryüzü bulunurdu.
Tek tanrı inancına bu dönemde ulaşılmıştır. Tüm evren göğün en üst katında oturan Tanrı’ya itaat ederdi.
Göktürkler Tanrı’ya “Türk Tanrısı” ismini vererek onu millileştirmişlerdir.
Tanrı’ya ; Ugan, Bayat, Ulu Yaratgan da demişlerdir.
Bazı mukaddes saydıkları yerlerde Tanrı’ya dua edip, kurban kesmişlerdir.

Uygurlarda Dini Hayat: Önceleri Şamanizm’e inanmışlardır.
Bögü Hakan çağında Mani dinini kabul ettiler.
* Orta Asya’da Türkler’de ilk defa göktanrı inancı dışında yabancı bir dini kabul etmesi.
Doğu Türkistan Uygurları ” Budizm ” i dini inanç olarak benimsediler.

Hazarlarda Dini Hayat: Önceleri Şamanizm’e inanıyorlardı.
Sonra devlet yöneticileri ve milletin bir kısmı ” Museviliğe ” inanmıştır.
Hazarlarda engin bir dini hoşgörü vardır. Müslüman, Hristiyan, Musevi, Şaman dininden olanlar beraber yaşamışlardır.

Kam ( Şaman – Baksı ): Türklerin din adamlarına verdikleri addır. Şamanlar ; fala bakar, sihirbazlık yapar, gelecekten bilgi verir, doktorluk yaparlardı.
* Başka toplumlarda meydana geldiği gibi ayrıcalıklı bir sınıf haline gelmemişlerdir.

Yuğ : Ölü gömme merasimine verilen ad . Kederli bir biçimde törenlerini yaparlardı. Yedi gün sürerdi. Ölü’nün silahları, eyeri, kıymetli eşyaları ve kurban edilen atı kabre beraber konurdu.

Balbal : Ölen er kişinin yaşamda iken öldürdüğü düşman sayısı kadar taşın mezarın etrafına dikilmesi ile meydana gelen heykeller .( Öteki dünya da hizmetlerini göreceği inancıyla bu taşları dikerlerdi.)

Kurgan : Türklerde mezarlara verilen ad .

Şamanizm (Kam) Dininden kalma geleneklerden :
1. Evli eşlerin üst kısmına para, buğday, şeker vb. atılması ( Saçı ) ( Darısı başına deyimi )
2. Kapı eşiğine basmama ( Can veren atalarının ruhlarının eşikte durduğuna inandıklarından)
3. Sadaka verirken başa çevirme
4. Türbe, ağaç ve mezarlara çaput bağlama
5. Can veren bireyin evine yiyecek götürme.

Türklerin Tarih Boyunca İnandığı Dinler: Şamanizm, Maniheizm, Musevilik, Hristiyanlık, Mazdeizm ( Zerdüştlük), Budizm, İslamiyet.