Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
İlk Türk Devletlerinde Edebiyat
Türk dilinin edebiyat olarak ilk örnekleri sözlüdür. Bunlar destanlar, efsaneler, sagular, koşuklar, savlar ve halk türküleridir. Destan ve efsanelerde Türklerin düşünce ve inançları, gelenekleri, milli kahramanlıklarını anlatmaktadır. Orta Asya Türklerinde görülen en önemli destanlar; Sakaların Alper Tunga ve Şu, Hunların Oğuz Kağan, Göktürklerin Bozkurt, Türeyiş ve Ergenekon, Uygurların Türeyiş ve Göç, Kırgızların ise Manas destanlarıdır.
Türk edebiyatının ve tarihinin bilinen en eski yazılı belgeleri VI. yüzyıla ait Yenisey Kitabeleri ile VIII. yüzyıla ait Orhun Kitabeleri’dir. Yenisey Kitabeleri, Kırgız Türklerinin mezar taşlarına yazdıkları yazılardır.
Orhun Kitabeleri II. Göktürk (Kutluk) Devleti’nin yöneticilerinden Bilge Kağan (735), Kül Tiğin (732) ve Vezir Tonyukuk (720-725) adlarına dikilmiştir. Orhun Yazıtları’nda;Türklerin devlet anlayışı, devlet görevlilerinin sorumlulukları ve vatan sevgisi gibi konulara değinilmiştir. Ayrıca yazıtlarda Çinlilerin entrikaları, bağımsızlığın önemi, Türk devletlerinin parçalanmasında etkili olan faktörler ve geleceğe yönelik öğütler de yer almıştır.
Uygurlar döneminden kalan yazılı eserler arasında en önemlileri ‘Sekiz Yükmek’ ve ‘İki Kardeş Hikayesi’dir. Yine Uygurlarla ilgili hukuk, ticaret ve sosyal hayat hakkında bilgi veren yazılı belgeler bulunmuştur.
