Osmanlı’da Şehir Planlaması

Hasan BURAN 4. Ünite: Beylikten Devlete Osmanlı Medeniyeti Yorum Bırakmak İster misiniz? 2,672 okunma

10. sınıf tarih ders kitabında Osmanlı’da Zanaat, Sanat ve Kültür Faaliyetler başlığı altında yer alan Osmanlı’da Şehir Planlaması konusunu maddeler halinde özetlemeye çalıştık. Konunun sonunda ki linkler vasıtasıyla ders kitabında yer alan sonraki konuya geçiş yapabilirsiniz.

Osmanlı’da Şehir Planlaması Özet

Osmanlı şehir kültürü, birbirinden çok farklı, etnik, dinî ve ekonomik yapılar üzerine tesis edildi. Osmanlı Devleti’nde, şehirler ticari faaliyetlerinin yoğunlaştığı güzergâhlar üzerinde kuruldu.
Osmanlı şehirleri genelde iki parçalı işlevsel alana sahipti.
Bunlardan ilki Osmanlı merkezi iş sahası, diğeri ise konut alanları idi.
Merkezde, çarşı denilen bölgelerde ekonomik, dinî, kültürel çeşitli faaliyetler yapılmaktaydı. Çarşı konumunun belirlenmesinde kale veya şehir surları, önemli yollar ve önemli kültürel alanlara yakınlık belirleyici rol oynardı.

Cami, bedesten (kapalı çarşı) ve imaret (yemek dağıtılan yer) klasik dönem Osmanlı şehir planına hâkim unsurlardı. Şehrin asıl merkezini bedestenler oluşturmaktaydı.

OKUMA TAVSİYESİ: Orta Çağda Ticaret ve Ticari Mekanlar

Bedestenlerin etrafında ise hanlar bulunmaktaydı.
Hanlar sadece geceleme ihtiyacını karşılayan yerler değil, aynı zamanda ticari işlevi de olan yapılardı.
Şehrin kalbi durumunda olan bu mekânlarda kâr getiren faaliyetler dışında; eğitim, sağlık, yardımlaşma ve diğer faaliyetleri bünyesinde bulundurmaktaydı.
Şehir merkezinde bulunan diğer bir unsur ise sağlık, eğitim, kültürel hizmetleri sunan külliyeler idi. Osmanlı şehir merkezlerinde bulunan büyük camiler genelde külliye ile bağlantılıydı.
Osmanlı şehirlerinin önemli yapılarından biri de imarethanelerdi. Yoksullara, medrese öğrencilerine, tekkelerde kalanlara, yolculara yemek dağıtmak üzere kurulmuş olan imarethaneler, kamu hizmeti gören önemli hayır kurumlan niteliğindeydi.
Osmanlı şehirlerinin fiziki yapısının ikinci kısmını ise mahalleler meydana getirirdi.
Türk evleri genelde çok katlı değildi. Bu evlerin birinci katı taştan yapılmış olup, hizmet katı konumundaydı. Bu katta; depo, çamaşır yıkama yeri, tuvalet ve mutfak yer alırdı.
Evin üst katı ise oturma alanı olarak kullanılan odalardan ibaretti. Odalar arasında eyvan denilen bir bölüm yer almaktaydı. Eyvan ve odalar sofaya veya hayata (avluya) açılmaktaydı.
Konut alanlarının ötesinde şehir halkına rahatsızlık veren endüstriyel faaliyetler ile kırsal kesimle bağlantısı olan zanaatkârlar yer alırdı.
Bunları; dericiler, boyacılar, kesimhaneler, kasaplar, demirciler, çilingirler, bakırcılar, çömlekçiler, saraçlar, gıda maddesi satıcıları şeklinde sıralamak mümkündü.

4.4. Konu: Osmanlı’da Zanaat, Sanat ve Kültür Faaliyetler