Akdeniz Paktı Nedir? Kaç Yılında Kuruldu?

Bu yazımızda Akdeniz Paktı nedir, kaç yılında kuruldu ve hangi devletler arasında imzalanmıştır? sorularını cevaplayacağız. Atatürk dönemi dış politikasının önemli gelişmelerinden olan bu Akdeniz Paktı ile ilgili konumuz özellikle KPSS hazırlığı yapan arkadaşlarımıza yöneliktir.

Akdeniz Paktı

Akdeniz Paktı kaç yılında kuruldu? 1936

Akdeniz Paktı’na Üye Devletler hangileridir?

• Türkiye,
• İngiltere,
• Yunanistan ve
• Yugoslavya arasında yapıldı.

Akdeniz Paktı’nın kuruluş nedeni nedir? İtalya’nın saldırılarına karşı birlikte hareket etme amacıyla kurulmuştur.

Konu bütünlüğü sağlamak adına şu konuya bakmak isteyebilirsin. İtalya’da Faşizmin Ortaya Çıkışı ve Yayılma Siyaseti

Akdeniz Paktı’nın Önemi: Türkiye’nin dış siyasetinde bir dönüm noktasıdır. İtalya tehlikesine karşı Türkiye, İngiltere’ye yaklaşmıştır.

İtalya 3 Ekim 1935 yılında Habeşistan’a saldırdı. Bu durumu sömürgelerine giden yol açısından tehdit gören İngiltere, Milletler Cemiyeti‘nden İtalya’ya karşı yaptırım kararı çıkarttı. Bu durum karşısında İtalya, yaptırımlara katılan tüm devletleri tehdit etmeye başladı. İngiltere, Fransa’yla anlaşarak bir İtalyan saldırısı karşı İspanya, Yu­goslavya, Yunanistan ve Türkiye’ye garanti verdi. İspanya bunu redderken Türkiye ve diğer devletler bu garan­tiyi kabul etti. Bu üç devlet de İngiltere’ye garanti verdi. Bu garanti sistemine Akdeniz Paktı adı verildi.

Akdeniz Paktı Geniş Anlatım

1930’lu yıllarda Almanya ve İtalya’da iktidara gelen Hitler ve Mussolini’nin yayılmacı politikası çevrelerinde bulunan ülkeleri tedirgin etmekteydi.

Bu yıllarda Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile boğazlar sorununu çözen Türkiye, Hatay sorunu ve bölgesel paktlara yönelmişti.

İtalya’nın saldırgan tavrı karşısında Mustafa Kemal Atatürk, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’a şunları söylemiştir: “Bizim için sulh esastır; fakat Mussolini bize taarruz etmek cinnetine kapılırsa, sahillerimize bir çıkarma yaparak gelmelerini temenni ederim. Sahillerimiz açıktır, arazi itibarıyla müsait gördükleri herhangi bir bölgeye, her zaman bir çıkarma yapabilirler, buna mâni olamayız. Yalnız asıl çıkarma yeri belli olduktan sonra, bütün kuvvetimizi toplayıp üzerlerine gider, gelenleri behemehal denize dökeriz. Bu suretle yurt korumaktaki eşsiz azim ve kudretimizi cihana, bir kere daha göstermiş oluruz. Fakat böyle bir şey yapamazlar çocuk!
Türkiye’ye karşı bir harekete karar verirlerse, ilkin Arnavutluk’a asker çıkarmak ve orayı işgal etmekle işe başlayacaklardır. Bunu kolayca yapacakları âşikardır. Ondan sonra da Bulgarlarla iş birliği teminine ve Bulgarlarla beraber Boğazlara inmeye, diğer Balkan devletleriyle irtibatımızı kesmeye gayret edeceklerdir. Bence taarruzu oradan beklemek ve tedbirlerimizi ona göre alıp mütemadiyen uyanık bulunmak gerektir.

Kaynak: Hasan Rıza Soyak, Atatürk’ten Hatıralar II, Yapı Kredi Bankası Yay., İstanbul, 1973, s.526 Atatürk Dönemi ve Sonrasında Türkiye İtalya İlişkilerini Etkileyen Faktörler

9 Şubat 1934 tarihinde Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya Balkan Antantı’nı imzaladılar. Bu durum İtalya Türkiye ilişkilerini daha da gerginleştirdi. Zira İtalya bu paktı kendine karşı bir kombinezon olarak görmekteydi.

İtalya, 3 Ekim 1935’te Milletler Cemiyeti kurallarına aykırı olarak Habeşistan’a saldırınca Milletler Cemiyeti İtalya’ya karşı yaptırım kararı aldı. Türkiye’de bu karara uyunca İtalya karara uyan tüm devletlere ve dolayısıyla Tükiye’ye 11 Kasım 1935’te bir protesto notası verdi. Ayrıca 12 Ada’yı tahkim etmeye başladı.

İtalya’nın bu tehditvari hareketleri üzerine İtalya’ya ambargo uygulayan devletler 18 Ekim 1935’te aralarında Akdeniz Antlaşması’nı imzaladılar. Buna göre ambargo uygulayan herhangi bir devlet İtalya’nın saldırısına uğrarsa İngiltere, Fransa, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve İspanya, askeri yardımda bulunacaktı.

Fransa, Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya İngiltere ve Fransa desteğini kabul ederken İspanya bu teklifi kabul etmedi.

Bu pakt ile birlikte Musul Kerkük meselesi dolayısıyla bozulan Türkiye İngiltere ilişkileri normalleşmeye başlarken, Türkiye İtalya ilişkileri ise daha da bozuldu.