Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Bolşevik İhtilali sonrası savaştan çekilen Sovyet Rusya’nın İttifak Devletleri ile yaptığı 3 Mart 1918 tarihli Brest Litovsk Antlaşması bu yazımızın konusu.
| Antlaşmanın Tarihi | 3 Mart 1918 |
| Antlaşmayı imzalayan devletler | Sovyet Rusya ile İttifak devletleri (Osmanlı, Almanya, Bulgaristan, Avusturya-Macaristan) arasında imzalanmıştır. |
| Antlaşmanın yapıldığı Brest Litovsk neresidir? | Bugün Belarus (Beyaz Rusya) sınırları içinde bulunan Brest şehri Polonya sınırındadır. |
| Antlaşmayı Osmanlı adına kim imzaladı? | Antlaşmayı Osmanlı adına Berlin Sefiri İbrahim Hakkı Paşa ve İzzet Paşa imzalamıştır. |
İçindekiler
Brest-Litovsk Öncesi Gelişmeler
Çarlık Rusyası 1. Dünya Savaşı’na itilaf bloğunda katılmıştı. Savaş esnasında itilaf bloğu ile bağlantı sorunu yaşadığından uzun soluklu bu savaş Rus ekonomisinde sorunlara yol açtı.
Özellikle Osmanlı Devleti’nin savaşa girmesi ile boğazlar kapanınca (özellikle Çanakkale Savaşı) Rusya’ya silah ve mühimmat akışı kesildi. Osmanlı’nın Kafkaslarda açtığı cephe ve peşpeşe alınan yenilgiler Rusya’yı daha da zora soktu.
Savaş esnasında milyonlarca insan kaybeden Rusya’nın savaşı finanse etmek için kullandığı altın rezervlerinin azalması, sonrasında dış borca yönelmesi ekonomiyi daha da kötü duruma soktu.
Ülkede genel seferberlik ilan edilip silahlar halka dağıtılınca yönetimde hiçbir söz hakkı olmayan halk, adaletsiz ve başıbozuk vergi sistemi ve yönetime karşı harekete geçti.
Şubat Devrimi: Şubat 1917’de grev ve sokak gösterileri başladı, askerlerinde katılmasıyla ayaklanma başladı. 15 Mart 1917’de Çar 2. Nikola’nın tahttan çekilmesi ile çarlık dönemi sona erdi ve geçici bir hükümet kuruldu.
Ekim Devrimi: Şubat devrimi sonrası kurulan burjuva iktidarın uygulamaları Ekim Devrimi’ne sebep oldu. Ayaklanan Bolşevikler Lenin önderliğinde iktidarı ele geçirdi.
Brest Litovsk Antlaşması’nın İmzalanması
Lenin ve Bolşevikler savaşa karşı idi. Hemen ittifak devletleri ile barış görüşmelerine başlandı. Osmanlı Devleti ile Erzincan Mütarekesi imzalanarak Kafkas cephesinde savaşa son verildi.
Bolşevik Rusya savaştan çekilirken 1. Dünya Savaşı öncesinde ve savaş esnasında yapılan gizli antlaşmaları dünyaya duyurdu.
Bugün Belarus sınırları içinde bulunan Brest şehrinde Almanya, Avusturya Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı Devleti ile görüşmelere başlandı. Her devlet Sovyetler ile ayrı ayrı görüştü. Osmanlı heyetinin başında Talat Paşa vardı.
İlk görüşmelerde Sovyetlerin toprak kaybetmek istememesi görüşmeleri tıkasa da savaş ihtimalinin ortaya çıkması üzerine Bolşevikler toprak kaybını göze almak zorunda kaldı.
Brest Litovsk Antlaşması Maddeleri
3 Mart 1918’de imzalanan Birest-Litovsk Barış Antlaşması’nın maddeleri şöyledir;
En sonda bulunan sorular ile konuyu öğrenme düzeyinizi ölçebilirsiniz.
- Osmanlı, Almanya, Avusturya, Macaristan, Bulgaristan devletleri ile Rusya Devleti arasındaki savaş son bulmuştur.
- Anlaşma tarafları birbirlerine karşı tahrik, teşvik ve kışkırtmalardan uzak duracaktır.
- Alman-Rus sınırının kesin tayini bir Alman ve Rus Komisyonu tarafından belirlenecektir. Almanya ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu’na geçen arazinin eski tabileri Rusya Devleti’ne karşı her türlü sorumluluktan kurtulmuş olacaklardır. Rusya Hükumeti bu arazinin iç işlerine karışmayacaktır. Almanya ve Avusturya -Macaristan devletleri bu arazinin geleceğini, bunların halkı ile anlaşarak tayin edecektir.
- Ardahan, Kars, Batum sancakları geciktirilmeden Rus askeri tarafından tahliye edilecektir. Rusya bu sancakların yeni duruma müdahale etmeyecektir.
- Rusya Hükumeti bütün ordularını terhis edecektir.
- Rus donanması limana demir atacak veya silahları sökülecektir.
- Kuzey Buz Denizi, Baltık Denizi ve Karadeniz’de deniz ticareti serbesttir.
- Rusya, Ukrayna Cumhuriyeti ile barış yapacak ve Ukrayna’nın dört devlet ile yapacağı antlaşmaları kabul edecektir. Ukrayna arazisi derhal Rus askeri tarafından boşaltılacaktır.
- Taraflar İran ve Afganistan’ın bağımsızlığını tanıyacaktır.
- Savaş esirleri karşılıklı olarak iade edileceklerdir.
- Taraflar savaş tazminatından karşılıklı olarak vazgeçerler.
- Taraflar arasında diplomatik faaliyetler kurulacaktır.
Brest Litowsk Antlaşması’nın Osmanlı Devleti açısından önemi;
- Osmanlı Devleti’nin toprak kazandığı son antlaşmadır.
- Ayastefanos ve Berlin Antlaşması ile Rusya’ya verilen Kars, Ardahan ve Batum geri alınmıştır.
Brest-Litowsk Antlaşması itilaf devletlerinin 1. Dünya Savaşı’nda yenilmesi üzerine geçersiz duruma düşmüştür.
Sovyet Rusya 1. Dünya Savaşı'ndan Brest Litovsk Antlaşması ile çekilmiştir.
Osmanlı son kez Brest Litovsk Antlaşması ile toprak kazanmıştır.
Sovyet Rusya ile Almanya, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı arasında 3 Mart 1918 tarihinde imzalanmıştır.
Kars, Ardahan ve Batum Osmanlı Devleti'ne geçmiştir.
Osmanlı'nın savaşa girmesiyle itilaf devletlerinden gerekli yardımı alamayan Rusya'da Bolşevik ihtilalinin gerçekleşmesi.
