1. Dünya Savaşı Özeti

1914-1918 arası tüm dünyayı kasıp kavuran insalık tarihinin gördüğü ilk kitlesel savaş Dünya Savaşı Özetimizde 1. Dünya Savaşı’nın sebepleri, sonuçları ve Osmanlı Devleti’nin savaştığı cephelere değindik. 8. ve 12. sınıf İnkılap Tarihi dahilinde ki konumuz LGS, TYT, AYT ve KPSS sınavlarında soru çıkarmaktadır. Konu anlatımının pdf hali için buyrun.

ÖZETİN PDF HALİ: 1. Dünya Savaşı Özet

1. Dünya Savaşı’nın Sebepleri

1. Dünya Savaşı’nın genel nedenleri;

• Sömürgecilik
• Hammadde yarışı
• Pazar rekabeti
• Silahlanma yarışı
• Bloklaşma
• Fransız İhtilalı sonrasında ortaya çıkan Milliyetçilik akımı

1. Dünya Savaşı’nın özel nedenleri;

• Almanya ve Fransa arasındaki Alsas-Loren sorunu
• Rusya’nın Panslavizm ve sıcak denizlere inme politikası
• Avusturya – Macaristan’ın Balkanları ele geçirmek istemesi

1. Dünya Savaşı’nı Başlatan Olay

Sırplı bir öğrencinin, Avusturya Macaristan veliahdını öldürmesi Veliahdın öldürülmesi ile Avusturya Macaristan, Sırplara savaş açtı. Sırpların
koruyuculuğunu üstlenen Ruslar da karşı savaş açınca, savaş bloklar arasında başlayıp tüm dünyaya kısa sürede yayıldı.

Üçlü İtilaf (Anlaşma) Devletleri	Üçlü İttifak (Bağlaşma) Devletleri
İngiltere Fransa Rusya	Almanya Avusturya-Macaristan İtalya

1. Dünya Savaşı başlamadan önce İtalya İttifak devletlerinin yanındayken, savaş başlamadan önce İtilaf devletlerinin yanına geçmiştir.

İtalya’nın Taraf Değiştirmesinin Sebepleri

1) Trablusgarp Savaşında İngiltere’den yardım alması
2) Anadolu topraklarından Ege ve Akdeniz Bölgelerinin İtalya’ya vaat edilmesi.

DİKKAT: İtalya taraf değiştiren tek ülkedir.

Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’na Girişi

Osmanlı ilk başta İtilaf devletlerinin yanında savaşa girmek istedi. Ancak İtilaf devletleri Osmanlı’yı paylaşma planları yaptığı için kendi yanında savaşa almadı. Bu durum üzerine Osmanlı;

• Siyasi yalnızlıktan kurtulmak,
• Son zamanlarda kaybettiği yerleri almak,
• Kapitülasyonları kaldırmak için savaşa girme kararı aldı.

Almanya’nın Osmanlı’yı Kendi Tarafında İstemesinin Nedenleri

• Osmanlının jeopolitik konumundan yararlanmak istemesi (Boğazlar ve Süveyş Kanalı)
• Cephe sayısını arttırarak yükünü hafifletmek istemesi
• Osmanlının halifelik yani dini gücünden yararlanmak istemesi
• Osmanlının yer altı ve yer üstü zenginliklerinden yararlanmak istemesi (Musul-Kerkük petrolleri)
• Osmanlının insan gücünden yararlanmak istemesi

Osmanlı’nın Almanya’nın Yanında Savaşa Girmek İstemesinin Nedenleri

• İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı topraklarında gözünün olması ve yanında istememesi
• İttihat ve Terakki’nin Almanya’nın savaşı kazanacağı düşüncesi (Enver Paşanın Alman
  hayranlığı)

İngiliz sömürgesi olan Mısır’ı bombalayan iki Alman gemisi Goben (Yavuz) ve Breslav (Midilli), İngiliz donanmalarından kaçarak, boğazları geçip Osmanlı’ya sığındı.
Osmanlıya sığınan bu gemileri İngiltere istediyse de Osmanlı bu gemileri satın aldığını bildirmiş, Alman askerlerine Türk asker kıyafetleri giydirilmiş, gemilere Osmanlı bayrağı çekilerek bu iki geminin isimleri değiştirilmiştir. Bu iki gemi Karadeniz’i geçerek Rus limanlarını (Sivastopol, Odessa) bombalamış ve Osmanlı resmen savaşa girmiştir.

1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı’nın Savaştığı Cepheler

Kafkas Cephesi

OSMANLI – RUSYA arasında yapılmıştır.

Tarruz cephesidir

Kafkas Cephesinin Açılmasının Nedenleri

• Rusları Doğu Anadolu’dan atmak
• Orta Asya Türkleri ile birleşip büyük bir Türk dünyası kurmak. (TURANCILIK)**
• Bakü petrollerinin kontrolünü sağlamak (Almanya’nın isteğidir.)

Enver Paşa’nın emri sonrasında ordumuz saldırıya geçmiştir. Ancak ağır kış şartları, soğuk, açlık vb. nedenlerden dolayı yaklaşık 90 bin askerimiz donarak şehit olmuştur.
Tarihimizde yaşanan bu olaya SARIKAMIŞ FACİASI denilir.
– Bu olaydan sonra Ruslar Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan’ı aldı.
– Bu tarihlerde Çanakkale cephesi kapanmış ve Mustafa Kemal bu cepheye
atanmıştır. Kafkas cephesine gelen Mustafa Kemal Ruslardan Muş ve Bitlis’i
almıştır.

Bu cephe devam ederken Rusya’da iç karışıklık çıkmıştı. Bolşevik denilen halk,
ayaklanmış ve kendi krallarını (ÇAR) devirmişlerdir. Bu olaya BOLŞEVİK İHTİLALİ denilir. Bu ihtilal sonrasında Çarlık (Krallık) Rusya yıkılmış, Sovyet Rusya kurulmuştur.
Yeni kurulan Sovyet Rusya 1.Dünya savaşından çekilmiştir. Rusya savaştan çekilince Osmanlı ile Kafkas cephesini kapatan Brest Litowsky Anlaşması’nı imzalamıştır.

Brest Litowsy Antlaşması

• Belin Anlaşması ile kaybettiğimiz Kars, Ardahan ve Batum’u geri aldık.
• Rusya 1.Dünya savaşından çekildi ve Kafkas cephesi kapandı.

Rusya savaştan sonra bütün gizli anlaşmaları dünyaya duyurmuştur.

ÖNEMLİ BİLGİ: Bu cephe devam ederken Ermeniler Ruslarla işbirliği yapmıştır. Bunun sonucunda 1915 tarihinde Osmanlı Tehcir Kanunu (Zorunlu Göç Kanunu) çıkartarak Ermenileri Suriye ve Lübnan’a göç ettirmiştir. Ermenilerin soykırım iddiaları buna dayanmaktadır

Kanal Cephesi

OSMANLI – İNGİLTERE arasında yapılmıştır.

Tarruz cephesidir.

NOT: Almanya’nın isteği üzerine açılmıştır.

Kanal Cephesi’nin Açılma Amacı: İngiltere’nin sömürgelerine (Hindistan) giden yolu ele geçirmektir.
Cemal Paşa komutasındaki ordumuz iki kez saldırsa da başarısız olur. Bu cephede yavaş yavaş Araplar İngilizlerle işbirliği yapmaya başlamıştır. Bu durum Ümmetçiliğin yok olmaya başladığını gösterir.

Çanakkale Cephesi

OSMANLI VE İNGİLTERE + FRANSA arasında yapılmıştır

Savunma cephesidir.

İtilaf Devletlerinin Çanakkale Cephesini Açmalarının Nedenleri

• Rusya’ya yardım götürerek iç karışıklık çıkmasını engellemek
• İstanbul ve Boğazları alarak Osmanlıyı savaş dışına itmek ve savaşı kısa sürede bitirmek
• Savaşa girmeyen Balkan milletlerini kendi yanlarına çekmek

Bu savaşta Mustafa Kemal 19. Tümen Komutanlığında görev alan Anafartalar Grup Komutanıdır. Mustafa Kemal bu savaşta “Ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum.” sözünü söylemiştir. Mustafa Kemal, Conkbayırı, Anafartalar, Kireçtepe, Kumkale, Arıburnu ve Seddülbahir’de başarılı olmuştur. İtilaf devletleri denizden ve karadan geçmeyi başaramamışlardır.

GENEL BİLGİ: M.Kemal 1.Dünya savaşında sırasıyla Çanakkale, Kafkas ve Suriye cephelerinde savaşmıştır.

Çanakkale Cephesinin Sonuçları

• 1.Dünya savaşının süresi uzadı (2 yıl kadar)
• Rusya’ya yardım götürülemedi ve Rusya’da iç karışıklık çıktı. (Bolşevik İhtilali)
• Mustafa Kemal’in hayatındaki en önemli başarısıdır. Bu başarı sayesinde ileride yapılacak olan Kurtuluş Savaşının lideri olma yolunda önemli adım atmış oldu.

NOT: Bu savaşta birçok genç ve eğitimli insan hayatını kaybettiği için ileride Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitimli ve nitelikli insan sıkıntısı yaşanacaktır.

• Bulgaristan Osmanlının (İttifak devletlerinin) yanında savaşa girmiştir.

NOT: Bulgaristan’ın savaşa girmesi ile Osmanlı – Almanya arasında kara bağlantısı kurulmuştur.

Irak – Basra Cephesi

OSMANLI – İNGİLTERE arasında yapılmıştır

Savunma cephesidir.

Osmanlı ilk başta Kut’ül Amare’de başarılı olsa dahi İngiltere sömürgelerinden durmadan yardım geldiği için başarısız olduk.

Hicaz – Yemen Cepheleri

OSMANLI – İNGİLTERE arasında yapılmıştır.

İngilizler casuslar gönderip, Arapları toprak vaadiyle Osmanlıya karşı kışkırttı. Şerif Hüseyin ve oğulları ayaklandı. Savaşı kaybettik. Ümmetçilik sona erdi.

Suriye Filistin Cepheleri

OSMANLI – İNGİLTERE arasında yapılmıştır.

Savunma cephesidir.

Bu savaş Kanal cephesinin devamıdır. İngilizler Kanal cephesinden Osmanlıyı geri püskürtünce, Arapların da desteğini arkasına alarak Filistin ve Kudüs’ü ele geçirmiştir. Ordumuz Suriye’ye çekilir. Bu sıralarda M.Kemal bu cepheye YILDIRIM ORDULARI KOMUTANI olarak atanır. Ancak bu sıralarda savaş bitince Mustafa Kemal İstanbul’a geri çağrılır.

Galiçya – Makedonya – Romanya Cepheleri

Bu cepheler Osmanlının sınırları dışında savaştığı cephelerdir.

Osmanlı müttefiki olan Avusturya-Macaristan’a yardım etmek için asker göndermiştir.
Osmanlı bu cephelerde de önemli başarılar elde edememiştir.

ABD’nin Savaşa Girmesi

Rusya’nın savaştan çekilmesi ibreyi ittifak devletlerine çevirdi.

ABD başlangıçta tarafsız bir ülkeydi. Okyanuslar üzerinde İngiltere ile ticaret
yapıyordu. Ancak Alman denizlatları ABD ticaret gemilerini batırınca ABD İtilaf devletlerinin yanında savaşa girer.
ABD başkanı Wilson savaşa girdiğinde kendi ismiyle Wilson İlkelerini yayımlar.

1. Dünya Savaşı’nın Sona Ermesi

Taze güç ABD’nin savaşa girmesi ile bir kara devleti olan Almanya mağlup oldu.

Galip devletler Paris Barış Konferans’ında mağlup devletlerle yapacak oldukları anlaşmaların şartlarını belirlediler.

OKUMA TAVSİYESİ: Paris Barış Konferansı Özet Maddeler Halinde

Yenen devletler yenilen devletlere şartları çok ağır antlaşmalar imzalattılar.

OKUMA TAVSİYESİ: 1. Dünya Savaşı Sonunda İmzalanan Ateşkes ve Barış Antlaşmaları

1. Dünya Savaşı’nın Sonuçları

1) Dünya haritası yeniden belirlenmiştir.
2) İmparatorluklar parçalanmış ve milli (ulusal) devletler kurulmuştur.
3) Yeni rejimler ortaya çıkmıştır. (Faşizm, Nazizm, Sosyalizm)
4) Sömürgeciliğin yerini Manda ve Himaye fikri almıştır.
5) Savaşlarda ilk kez uçak kullanılınca cephe gerisini koruma fikri ortaya çıktı.
Bu durum da sivil Savunma Örgütlerinin kurulmasını sağladı.
6) En kârlı çıkan devlet, İngiltere olmuştur.
7) Azınlık sorunları gündeme gelmiştir.

1. Dünya Savaşı’ndan Sonra Kurulan Devletler

Türkiye, Polonya, Letonya, Estonya, Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Çekoslovakya vb.

OKUMA TAVSİYESİ: 1. Dünya Harbi