Tarih 9 dersi 5. ünitesi TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ (10-13. YÜZYILLAR) 2. konusu İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ alt başlığı olan İlk Türk-İslam Devletlerinde Devlet Teşkilatı Konu Anlatımını aşağıdan okuyabilirsiniz.

İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

İlk Türk-İslam Devletlerinde Devlet Teşkilatı

Ülke, hükümdar ailesinin ortak malı kabul edilirdi. Bu yüzden hanedan mensupları aralarında sık taht dövüşleri yaşanıyordu. Türklerin İslamiyeti kabulünün ardından hakimiyet anlayışlarında bir takım farklılıklar olduysa da özde değişim gösteren bir birşey olmadı. Bilhassa Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey zamanından bu yana sultanlar, dini bakımdan halifeye bağlıydı. Halifeler de politik bakımdan sultana bağlı oldular.

Hükümdarlar; Karahanlılar döneminde; “Han “,”Hakan” diye anıldılarsa da Gazneli Mahmut’tan bu yana  “Sultan” ünvanını kullanmaya başladılar. Tolunoğulları ve İhşitlerde”Naiplik” makamı vardı.

Naiplik: hükümdarın bulunmadığı vakitlerde veya genç yaşta tahta çıkmış hükümdarın mahaline devleti yönetme yetkisine sahip durumda olan kişilere verilen ünvandır. Bununla birlikte “vezirlik” de mühim bir mevki olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hükümdarlar devlet idaresinden direk sorumluydular. Halkı doyurmak ve muhafaza etmek en mühim vazifeleri arasındaydı. Haftanın belli günlerinde devlet adamlarını ve kumandanları kabul eder, milletin yakıntılarını dinlerlerdi. Devlete karşın suç işleyenlerin cezalandırdığı “Divan-ı Mezalim“e de başkanlık ederlerdi.

Hükümdarlık Sembolleri
1-Tuğ: Birden çok at kuyruğunun bir sırığa geçirilmesiyle yapılırdı. Tuğların sayısı hükümdarın nüfuzuna göre değişirdi.
2-Hutbe: Hükümdarın yönetimi altında yer alan ülkelerdeki camilerde, Cuma namazlarında ismin anılmasıdır.
3-Saltanat Çadırı (Otağ): Hükümdarların başkent dışına ve sefere çıktıklarında oturdukları süslü çadırdır.
4-Çetr: Hükümdarın; atlastan veya kadifeden inşa edilmiş şemsiyelerine verilen addır .
5-Nevbet: Sarayın veya otağın önünde namaz vakitlerinden öncesinde çalınırdı. Çeşitli müzik aletlerinden meydana gelen bir topluluktu.
6-Sancak: Kenarları saçaklı, içerik işlemeli bayrak
7-Taht: Hükümdarların bulunduğu süslü koltuk
8-Para bastırmak: Hükümdarlar adına altın veya gümüş para bastırırlardı
9-Tuğra: Hükümdarın mührü.

SARAY: Hükümdarın ve ailenin bulunduğu yerdir. Devlet işlerinin görüşüldüğü en mühim makamdır.