Mete Han Devri Ders Notu

METE HAN DEVRİ (M.Ö. 209-174)

Mete Han’ın Tahta Çıkışı: 

Mete, Teoman’ın büyük oğlu ve veliahdı idi. Fakat üvey annesi, erkek çocuğunun hükümdar olmasını istiyordu. Bu hedefle Teoman’ı etkileyerek, Mete’nin, Yüeçilere tutuklu olarak sevk edilmesini sağladı. Mete, babasının isteğine uyarak Yüeçiler ülkesine gitti. Fakat kurulan tuzağı daha sonra öğrendi. Babası, Yüeçiler üzerine sefere çıkmaya hazırlanırken, Mete, kaçıp kurtulmayı başarmıştı. Erkek çocuğunun kaçıp kurtulmasına sevinmiş gözüken Teoman, Mete’nin emrine on bin süvari vererek, onu ödüllendirmek ve bu vakayı unutturmak istemiştir. Mete ise, bu vakayı unutmak niyetinde değildi. Buyruğundaki askerleri sert bir tertip içerisinde eğitti. Hun silahlı gücünün katıldığı bir sürek avında, babasını öldürerek Hunların başına geçti (M. Ö. 209).
Mete “imparator” karşılığı olarak “sonsuz genişlik, yücelik, ululuk” manasına gelen Tan-hu (Şan-yü) unvanını aldı.

Mete’nin Hükümdarlık Yılları

Mete Han devrinde Büyük Hun Devleti, en parlak dönemini yaşadı.
1-Mete, Tan-hu unvanını alarak başa geçince, devlet idaresinde yenilikler inşa etti ve silahlı gücünü güçlendirmeye çalıştı.
2-Tunghular ile Savaşı: Bu sırada Hunların doğu komşuları olan Moğol asıllı Tunghular, Hun tahtında olan değişiklikten istifade etmek istediler . Mete’den, öncesinde atlarından ve hanımlarından bir tanesini, ardından da 2 devlet sınırında yer alan çorak bir toprak parçasını talep ettiler. Tunghuların maksadı, Hunlara saldırabilmek için bir uydurma sebep yaratmaktı. Tunghuların ilk 2 talebini kabul eden Mete, bunların, şahsi malları olarak düşünmüş, bu yüzden 2 hükümet arasındaki ilişkilerin bozulmasına vesile olmamaya özen göstermiştir. Fakat, millete ilişkin olan toprak parçasının istenmesine şiddetle karşı çıkmıştır. Mete, bu davranışıyla Türkler içinde ilk kez , “Toprak, devletin temeli ve köküdür. Halkın malıdır” anlayışını getirmiş ve yerleştirmiş oluyordu. Mete, Tunghu elçisini geriye gönderip, savaş amaçlı hazırlıklara başladı. Hazırlıklarını tamamladıktan ardından Tunghular üzerine yürüyerek onları mağlubiyete uğrattı.
3-Bu başarısından ardından kuzeye yönelen Mete, en başta Tinglingler olmak üzere pek çok kavmi mağlup ederek hâkimiyet altına aldı.
4 – Ardından Tanrı Dağları dolaylarında hayatını sürdüren Yüeçileri mağlubiyete uğrattı (M.Ö. 203).
Bu başarılar sonucu Mete, İpek Yolu’nun kontrolünü elde etti .
5-Mete Devrinde Türk Çin İlişkileri: Çin’e yönelen Mete Han, bu hükümet ile üç yıl savaştı.
Mete Han’ın Çin’e yaptığı ilk seferin sebepleri şunlardır:
a) Çin’in kuzeyindeki otlakların Çinlilerce işgal edilmesi ve Hunların bu otlaklardan yararlanamaması,
b) Çin’deki iktidar mücadelesinden yararlanma isteğidir.
Yapılan ilk seferin nihayetinde Çin hududundaki Hun otlakları geriye alındı. M.Ö. 197 senesinde Çin İmparatoru Kao-ti’nin 320 bin askerden oluşan ordusunu pusuya düşürülerek mağlubiyete uğratıldı.
İmzalanan sulh antlaşmasıyla :
a) Çin, kuzeyde bir bölüm toprakları terk edecek,
b) Çin, her yıl vergi vermeyi ve ipek göndermeyi kabul buyurdu .
Önemi :
a)Bu antlaşma, Hunlarla Çinliler içinde uzunca yıllar sürecek ticarî ilişkilerin de başlangıcı oluyor .
b)Mete’nin Çin politikası :Mete Han tüm Çin ülkesini egemenliği altına alabilecek güce sahip olmasına nazaran, bu ülkeyi fethedip buraya yerleşilmesine itiraz etti . Mete’nin bu şekilde düşünmesinde Çin’in nüfusça çok kalabalık olması ve topraklarının çok geniş olması neden olmuştur. O, bu ülkenin fethiyle buralara yerleşecek olan Türklerin Çin kültüründen etkilenerek benliklerini yitireceğini düşünüyordu. Bu nedenle, Çin’i baskı altında tutup,vergi almakla kanaat etti .

METE HAN ÖLÜMÜ :

1) Mete Han M.Ö. 174 senesinde vefat ettiğinde devletin hudutları doğuda Japon denizine (Kore’ye), batıda Aral gölüne, güneyde Tibet’e, kuzeyde Sibirya’ya (Baykal gölüne) dayanmıştı.
2) Büyük Hun Devleti’nin askerî ve idarî teşkilâtı, ekonomik ve. toplumsal yapısı, töre ve sanatı kendisinden sonraki Türk devletlerince de misal alınmıştır.
3) Mete, gerçekleştirdiği seferler sonucu olarak, Asya’da hayatını sürdüren Türk boylarını bir yönetim ve tek bir bayrak altında birleştirmeyi başarmıştı. Bununla birlikte, Moğollar, Tunghular, Tatarlar ve Çinlilerin büyük bir bölümü da Büyük Hun devleti hudutları içerisinde yaşamaya başladılar.

Mete Han’ın Tarihteki Önemi

a- Tarihte ilk kez Türk soyundan olan tüm toplulukları idaresi altında toplamıştır.
b) Tung-huların ısrarlı toprak istekleri karşısında “Toprak milletindir, onu kimse veremez.” diyerek, ilk kez vatan ve millet sevgisini ortaya koymuştur.
c) Çin’i mağlûp etmesine nazaran Türklerin Çin’e yerleşmesine karşı çıkmış; Çin’den senelik vergi almakla yetinmiştir.
d) Kendine has ordu sistemi (onlu) kurmuştur.

Ki-ok Dönemi konu anlatımını okumak için tıklayınız.