Büyük Bulgar Devleti Özeti

Lise 1 tarih dersi İlk Türk Devletleri ünitesi dahilinde bulunan DİĞER TÜRK DEVLETLERİ ve TOPLULUKLARI konusunun alt başlığı olan Bulgarlar konusunu öğrenebilmek için işe Büyük Bulgar Devleti ile başlamak gerekir. Büyük Bulgar Devleti konu anlatımını okuduktan sonra konu bütünlüğünü sağlamak adına buraya tıklayarak Tuna Bulgar Devleti, buraya tıklayarak İtil Bulgar Devleti ders notunu okumayı unutmayınız.

Büyük Bulgar Devleti

Attila’nın ölümünden (452) az bir zaman ardından, Avrupa Hun Devleti’ni ortaya çıkaran farklı ve çok sayıdaki kavim dağılmıştı. Türk asıllı kavimlerin, yeniden Güney Rusya ovalarına döndüğünü biliyoruz. Bu kavimler, tam bu sıralarda doğudan benzer alana gelerek yerleşen Onogur Türkleri ile karışarak BULGAR ismi verilen yeni bir Türk kavmini ortaya getirmiştir. Esasen Bulgar ismi de Türkçe, “karışmak” anlamına iştirak eden bulgamak fiilinden gelmektedir.

Bulgarlar, 558 senesinden ardından, bir ara Avarların egemenliğinde yaşadılar. Avarların 567 senesinde Kök Türk baskısıyla, güney Rusya’dan Orta Avrupa’ya kaçmaları sırasında, birden fazla bulgar topluluğunu da beraberlerinde sürüklerler. Geride kalanlar ise Kök Türk egemenliğini tanıdılar. Bu Bulgar toplulukları, Bizans’ın da yardımıyla, VII. asrın başlarında Kök Türk idaresinden kurtulurlar. Böylelikle, Karadeniz kuzeyinde hayatını sürdüren Bulgar toplulukları reisleri o Kobrat idaresinde, bir hükümet kurabilmişlerdir. Onun vaktiyle devletin hudutları Kuban ırmağından Tuna nehri civarına kadar uzanıyordu. Fakat Bulgarların büyük çoğunluğunu toplayan, bu Büyük Bulgar Devleti’nin ömürü uzun olmadı. Hükümdarları Kobrat’ın ölümününden ardından, Hazar Devleti’nin baskısıyla parçalanır (643).

Büyük Bulgar Hanlığı pek çok alt-dala ayrılmıştır.
a. Kobrat’ın büyük erkek çocuğu Bayan Han idaresinde, Kuban ırmağı boylarındaki yurtlarında yaşayan bir bölüm Bulgarlar, Hazarların egemenliğini tanımak zorunda kalmışlardır. Hazarların egemenliği altında yaşamaya razı kalan bulgarlara Kara Bulgarlar denir.
b. Bulgarların bir kısmı kuzeye göç edip İdil (Volga – Kama) Bulgarları devletini kurdular ve ve kuzeye göç eden İdil bulgarlarına Ak Bulgarlar’da denilir. Ak Bulgarlar da Çuvaş ulusunu meydana getirmiştir. Çuvaşlar kendilerine Bolgar der.
c. Asparuh’a bağlı olan Bulgarlar güneybatıya göç ederek 678 yılında Tuna Bulgar Devletini kurmuşlardır ve bugünkü Bulgaristan’ın temelini atmışlardır.
d. Diğer bir grup Bulgar topluluğu ise Avarlara katılarak dahada batıya orta Avrupa’ya doğru göç etmişlerdir.