Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Büyük Selçuklu Devletinde divanlar ve görevleri dediğimizde en başta Divan-ı Saltanatı saymamız gerekir. Diğer divanlar yani İstifa, Arz, İşraf ve Tuğra divanları Divan-ı Saltanata bağlıdır. Diğer divanlar sonradan eklenmiştir.
Bu konu özellikle KPSS hazırlığında önem arz etmektedir.
Hocam önce ver özeti, tabloyu acelem var diyen arkadaşım buyur. Tablodan sonra ayrıntılı anlatım var, ona da bak istersen. Ha bir de en son da video var. Sen bilirsin 🙂
| Divan’ın Adı | Başkanı | Görevi |
| Divan-ı Saltanat (Divan-ı Ala) | Büyük Vezir | Tüm devlet işlerini yürütmek |
| Divan-ı İstifa | Müstevfi | Devletin mali işlerinden sorumlu divan. |
| Divan-ı Arz | Arız | Askerlik işlerinden sorumlu divan |
| Divan-ı İşraf | Müşrif | Devletin mali ve idari işlerini denetler |
| Divan-ı İnşa (Divan-ı Tuğra) | Tuğrai veya Münşii | Devletin iç ve dış yazışmalarından sorumlu divan |
| Niyabet-i Saltanat | Naip | Hükümdar başkentte olmadığı zamanlarda devlet işleri ile ilgilenen divan |
| Divan-ı Mezalim | Sultan veya Emir-i dad | Yüksek mahkeme |
| Divan-ı Berid | Sahib-i berid | Devletin posta işleri |
Büyük Selçuklu Devletinde Divanlar ve Görevleri
Divan-ı Saltanat
Devlet işlerini yürütmekle görevli hükümete Divan- Saltanat (Büyük Divan) veya Divan-ı Ala denirdi. Bütün divanlar Divan-ı Saltanat’a bağlıydı. Başında hükümdara bağlı hareket eden Sahib-i Divan-ı Saltanat ünvanlı büyük vezir bulurdu.
Divan-ı İstifa
Devletin malî işlerini yürütmekle görevliydi. Vergilerin toplanması ve harcamaların takibinden bu divan sorumluydu. Divan-ı İstifaya başkanlık yapan kişiye “müstevfi” denirdi. (Bugünkü karşılığı Maliye Bakanı)
Divan-ı Arz
Görevleri hassa askerlerinin maaşlarını ödemek ve ordunun her türlü ihtiyacını karşılamaktı. Bu divanın başkanına “arız” denirdi. (Bugünkü karşılığı Milli Savunma Bakanı)
Divan-ı İşraf
Görevi devletin malî ve idari işlerinin doğru yürütülüp yürütülmediğini denetlemekti. Divan-ı İşrafa “müşrif” başkanlık ederdi.
Divan-ı İnşa
Bu divan sultanın iç ve dış yazışmalarından sorumluydu. Başkanı olan “tuğrai”, sultana ait mektuplar ile berat ve menşur gibi devletin yazılı belgelerine tuğra çekerdi.
Niyabet-i Saltanat
Hükümdar başkentte olmadığı zamanlarda devlet işleri ile ilgilenen divandı. Bu makamda bulunan ve sultana vekalet eden kimseye “naip” adı verilirdi.
Divan-ı Mezalim
Hükümdarın başkanlık ettiği yüksek mahkemedir. Ağır siyasi suçlar görüşülüp karara bağlanırdı. Başkanına “emir-i dad” denirdi.
Divan-ı Berit
Başında “sahib-i berid”in bulunduğu “divan-ı berid” ise posta işlerini yürütmekle görevliydi.
KAYNAK: https://islamansiklopedisi.org.tr/divan–devlet#4
