Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Türkmençay Antlaşması, 10 Şubat 1828 tarihinde Rusya ile İran (Kaçar Hanedanlığı) arasında yapılmıştır. Bu antlaşma ile iki devlet Azerbaycan’ı aralarında paylaşmışlardır.
Malesef bu konu lise ders müfredatımızda pek geçmez. KPSS hazırlığı yapan arkadaşlarımızın dikkat etmesi gerekiyor.
| Antlaşmanın Tarihi | 10 Şubat 1828 |
| Antlaşmanın Tarafları | Rusya ile Kaçar Hanedanlığı |
| Amacı | Rusya ile İran’ın Azerbaycan’ı aralarında paylaşmak istemesi |
19. yy. başlarında Kafkasya’ya yönelen Rusya karşısında Azerbaycan hanlıkları aralarında birlik oluşturamadığından tutunamadı. Ruslar hanlıkları teker teker ele geçirmeye başladı. Bu durum karşısında bölgede nüfuz kaybetmek istemeyen İran, Rusya ile savaşa tutuştu. Yapılan savaşlarda Rusya galip geldi. Önce Gülistan Antlaşması (1813), ardından da 1826-1828 Rus-İran Savaşı sonrası Türkmençay Antlaşması‘nı (1828) imzalandı.
İçindekiler
Türkmençay Antlaşması’nın Maddeleri
Antlaşma maddeleri gereği Revan Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı ve Talış Hanlığı Rusya’ya verilmiş, Aras Nehri’nin bu iki devlet arasındaki sınır kabul edilmiştir.
Osmanlı Devleti 1829 Edirne Antlaşması ile bu durumu kabul etmek zorunda kalmıştır.
Diğer önemli maddeler şöyle sıralanabilir;
- İran, Rusya’ya tazminat ödemeyi kabul etmiştir.
- Hazar’da her iki devletin de ticaret gemileri yüzebilecek, fakat yalnızca Rusya’nın savaş gemileri bulunabilecektir.
1828 Türkmençay Antlaşması’nın Önemi
- Bu antlaşmanın en büyük önemi Azerbaycan’ın ikiye bölünmesidir. Antlaşma da Azerilere hiçbir şekilde söz hakkı tanınmamış Azerbaycan kuzey ve güney olmak üzere iki parçaya ayrılmıştır. Antlaşma bugün yürürlükte olmasa da Azerbaycan topraklarının Rusya’ya bırakılan kısmı bugün bağımsız iken, İran’a bırakılan güney kısmı ise bugün hala İran egemenliğindedir.
Türkmençay Antlaşması, bir milletin kaderiyle oynanan antlaşmadır. Azerbaycan halkı ve vatanı ikiye bölünmüştür.
- Antlaşmanın 15. maddesi çerçevesinde Rusya sistematik olarak bölgeye Ermeni yerleştirmiş ve zamanla bölgede Azeriler azınlık durumuna düşmüşlerdir.
“Ayrılık” türküsünün Azerbaycan’da ki bu ayrılık için yazılıp/bestelendiğini biliyor muydun? Reşid Behbudov’dan dinlemek ister misin?
Yararlandığım kaynaklar;
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/33200
- https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkmen%C3%A7ay_Antla%C5%9Fmas%C4%B1
- Harita https://1905.az/en/policy-of-resettlement-of-armenians-to-the-northern-azerbaijan/
