İpek Yolunun Osmanlı Kontrolüne Girmesi

İlkçağların en onemli ticaret yollarından biri olan İpek yolunun Osmanlı kontrolüne girmesi bu yazımızın konusu.

İpek Yolu Nedir?

Çin’den başlayıp Avrupa’ya giden ticaret yoludur. Farklı farklı şehirler üzerinden geçebilir. İran, Karadeniz çevresi ve Anadolu ipek yolu güzergahı üzerindedir. Konunun iyi öğrenilebilmesi için İpek yolu güzergahınında çok iyi bilinmesi gerekir.

OKUMA TAVSİYESİ: İpek Yolu Nereden Başlar, Nerelerden Geçer, Nerede Biter? (Güzergahı)

Yukarıdaki haritada İpek Yolu’nun güzergahını görüyorsunuz. Bu haritanın yanına bir Osmanlı haritası aldığımızda konu hemen hemen şekilleniyor.

İpek Yolunun Osmanlı Kontrolüne Girmesi Nasıl Gerçekleşti?

Hemen en çok sorulan soruyla konuya başlayalım.

İpek Yolu Hangi Padişah Döneminde Osmanlı Hakimiyetine geçti?

İpek yolunu tam anlamıyla hakimiyet altına almak için hem Hazar’ın kuzeyinden gelen kolunu hem de Hazar’ın güneyinden gelen kolunu kontrol altına almak gerekir. Bu uğurda en çok çaba sarf eden Fatih Sultan Mehmet devrinde ipek yolunun Osmanlı kontrolüne girdiğini söyleyebilir. Lakin Fatih’in yaptığı fetihler yüzde yüz hakimiyet için yeterli değildir. Aşağıda ayrıntı vereceğimiz üzere II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman’ın da daha sonra katkıları olmuştur.)

İpek Yolu Nerelerin Alınmasıyla Osmanlı Devletinin Eline Geçmiştir?

Fatih Sultan Mehmet devrinde ipek yolunu kontrol altına almak için fethedilen yerler; İstanbul, Amasra, Sinop, Trabzon ve Kırım’dır. İpek yoluna hakim olma manasında yapılan en önemli fetih ise Kırım’ın fethidir. Yine Fatih devrinde Karamanoğulları’nın pasifize edilmesi, Akkoyunlularla yapılan Otlukbeli Savaşı ipek yolunun Osmanlı kontrolüne girmesini sağlamıştır.

İstanbul, Amasra, Sinop, Trabzon ve Kırım’ın fethi ile İpek yolunun Karadeniz’e bağlanan kollarını kontrol altına alan Fatih, Karamanoğulları ve Akkoyunlular’ı yenerek ipek yolunun orta ve doğu Anadolu kesimlerini kontrol altına almıştır.

OKUMA TAVSİYESİ: Karadenizin Türk Gölü Haline Gelmesini Sağlayan Fetihler

II. Bayezid döneminde Karamanoğullarına son verilmesi, Kili ve Akkirman’ın fethi ile ipek yolunun kontrolü daha da arttırlmıştır. (Kili ve Akkirman Kaleleri, ipek yolu üzerinden gelen malların Tuna üzerinden Avrupa’ya taşınmasında kilit öneme sahiptir.)

Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Savaşı’nda Safevileri yenmesi ipek yolunun Bursa-Tebriz hattının Osmanlı hakimiyetine girmesini ve güvenliğini sağlamıştır. Yavuz Sultan Selim döneminde Memluklerin Mercidabık Savaşı’nda yenilmesi neticesinde Suriye Osmanlı kontrollüne geçmiş, Suriye kıyılarında ki Lazkiye limanının alınması ile ipek yolunun bir kolu daha Osmanlı kontrolüne geçti.

Kanuni dönemi İran seferleri, Rodos’un fethi ve 2. Selim döneminde gerçekleşen Kıbrıs’ın fethi de ipek yolunu kontrolü açısından önemli fetihlerdir.

İpek Yolunun Kontrol Altına Alınmasının Osmanlı Açısından Önemi Nedir?

İpek yoluna hakim olmak Osmanlı ekonomisi açısından önemlidir. (1)İpek yolu geçen şehirler kasabalar, ticaret sayesinde canlanır, insanlar iş bulur ve refaha ulaşırlar. (2)Devletin gümrük gelirleri artar. Dolayısıyla hazine gelirleri artar. (3)İpek yolunun tamamen kontrol altına alınması Avrupalı devletleri tamamen Osmanlı’ya bağımlı hale getirir.

Osmanlı Devleti İpek yolundan yeterince ticari kazanç elde edememiştir. Osmanlı’nın ipek yolunun fethini tamamladığı dönemde Avrupa’da coğrafi keşifler başlamıştı, Ümit Burnu’nun keşfi kara ticaret yollarının (özellikle ipek ve baharat yolu) önem kaybetmesine Yeni Baharat Yolu gibi deniz ticaret yollarının önem kazanmasına sebep oldu.

SİTE DIŞI TAVSİYE: İpek Yolu