Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Related Articles
Kars Antlaşması, Sakarya Meydan Muharebesi sonrası TBMM Hükümeti ile Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan arasında 13 Ekim 1921 tarihinde imzalanmıştır. Doğu sınırımızın belirlenmesine yönelik yapılan üçüncü ve son antlaşmadır. Kars Antlaşması‘nı TBMM adına Kazım (Karabekir) Paşa ve Burdur Mebusu Veli Bey imzalamıştır.
Kars Antlaşmasının Maddeleri ve Önemi konusu TYT, AYT, KPSS gibi sınavlarda önem arz etmektedir.
Konunun sonunda Kars Antlaşması’nı konu bütünlüğü içinde anlamanı sağlayacak bir videom var. Bak istersen.
| Tarihi | 13 Ekim 1921 |
| Taraflar | Ankara Hükümeti X Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan |
| Antlaşmanın yapıldığı yer | Kars |
| Türkiye Adına İmzalayanlar | Doğu Cephesi Komutanı Ferik Kazım Karabekir |
| Coğrafi Değişiklikler | Moskova Antlaşması’na göre Türkiye sınırında değişiklik yoktur. |
BİR BAK DERİM, KODLAMA DA VAR. Doğu Sınırımızın Çizilmesinde Etkili Olan Antlaşmalar
Rusya, 1. Dünya Savaşı’ndan Brest-Litowsk Antlaşması ile çekildiğinde Elviye-i Selase’yi Osmanlı’ya bıraktı. Bu üç ilde yapılan halk oylaması sonucu Kars, Ardahan ve Batum Osmanlı’ya katılmaya karar verdi.
Osmanlı Devleti 1. Dünya Savaşı’nda mağlup olup silah bıraktığı Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası elviye-i selaseyi boşaltınca buralar Ermeniler tarafından işgal edildi. Akabinde Doğu Cephesi kumandanı Kazım Paşa tarafından bu şehirler tekrar geri alındı. Ermenistan’la yapılan Gümrü Antlaşması ile üç livanin bize ait olduğu Ermenistan tarafından kabul edildi.
Gümrü Antlaşması’ndan kısa bir süre sonra Kafkas Cumhuriyetleri Sovyet Rusya tarafından işgal edildi. Ardından Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması yapıldı. Bu antlaşma ile Batum Gürcistan’a Nahcivan’da Azerbaycan’a bırakıldı.
Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra da Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan ile Kars Antlaşması yapıldı. Kars Antlaşması’nın en önemli özelliği Moskova Antlaşması’nın devamı niteliğinde olmasıdır. Yani Moskova Antlaşması bu üç devlet tarafından kabul edilmiş oldu.
İçindekiler
Kars Antlaşmasının Maddeleri
13 Ekim 1921’de Kars’ta imzalanan antlaşma 20 maddeden oluşmaktadır. Maddelerinin ana hatları şunlardır;
- İstanbul güvenli olduğu sürece boğazda ticaret yapılabilecek.
- Azeri Türklerinin yoğun olarak yaşadığı Nahcivan bölgesine özerklik verilecek.
- Batum ve çevresi, o bölgede yaşayan Müslüman halkın kültürel ve dinsel haklarının saklı kalması şartı ile Gürcistan’a bırakılacak.
- Antlaşma tarafları hiçbir şekilde birbirine zorla antlaşma imzalatmaya çalışmayacak.
- Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’a daha önce verilmiş olan kapitülasyonlar kaldırılacak.
- Antlaşma tarafları, antlaşmadaki herhangi bir devletin tanımadığı antlaşmayı tanımayacak.
- Her devlet kendi himayesindeki karşı devletin vatandaşlarına iyi davranacak, azınlık haklarını gözetecek.
Kars Antlaşmasının Önemi
- Doğu sınırı kesinlik kazanmıştır.
- Doğu cephesinde ki askeri güç batı cephesine kaydırılmıştır.
- Misak-ı Milli’den verilen taviz kesinleşti.
- Nahcivan muhtariyet kazandı.
- Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğu Kafkas ülkelerince de kabul edilmiştir.
- Kafkas Cumhuriyetleri kapitülasyonların kaldırıldığını kabul etti.
MİSAK-I MİLLİ’DEN VERİLEN DİĞER TAVİZLER HANGİLERİ DERSEN? BUYUR: Misak-ı Milliden Verilen Tavizler
Sonuç
Kafkas Cumhuriyetleri ile yapılan Kars Antlaşması, doğu sınırımız için yapılan antlaşmaların sonuncusudur. Batı Cephesi’nde kazanılan Sakarya Meydan Muharebesi sonrasında yapılmıştır. Bu antlaşma Moskova Antlaşması’nı ve Türkiye’nin uluslararası arenada ki durumunu pekiştirmiştir.
Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğu, kapitülasyonların kaldırıldığı ve Misak-ı Milli’nin geçerli olduğu Rusya’dan sonra Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan tarafından da kabul edilmiştir. Kuzeydoğu sınırımız tescillenmiş ve burada ki askeri güç batı cephesine kaydırılmıştır. Bu sınır Lozan Barış Antlaşması esnasında tartışmaya dahi açtırılmamıştır.
Bu antlaşma ile Batum Gürcistan’a, Nahcivan’da şartlı olarak Azerbaycan’a bırakılmıştır. Bu şart gereği Nahcivan’ın Azerbaycan tarafından üçüncü bir ülkeye devri mümkün değildir.
Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra bağımsızlığını kazanan Ermenistan, Kars Antlaşması’nı tanımadığı belirtmiştir. Sebep olaraktan bu antlaşmanın bağımsız Ermenistan tarafından değil SSCB tarafından imzalandığını öne sürmektedirler. Sevr Antlaşması’nı esas aldıklarını belirtmektedirler.
Kars Antlaşması’nın tüm maddeleri için https://tr.wikisource.org/wiki/Kars_Antla%C5%9Fmas%C4%B1