Türkiye Selçuklularında Teşkilat ve Sosyokültürel Yapı Özet

• Türkiye Selçuklularının devlet teşkilatının oluşumunda, diğer Türk devletlerinin izleri görülmekle birlikte, en etkili devlet Büyük Selçuklu Devleti olmuştur
• Tahta kimin geçeceği konusu kesin bir hükme bağlanmadığı için şehzadeler arasında taht kavgaları yaşanmıştır.
• Veliahtlık, Eski Türk geleneğinde olduğu gibi babadan oğula, oğul küçük ise kardeşe geçse de bu durum da taht kavgalarını önlemeye yetmemiştir.
• Türkiye Selçuklularında eski bir Türk geleneği olarak ülke topraklarının, hanedan üyelerine paylaştırıldığı da olmuştur.

• Türkiye Selçuklularında devletin yönetim merkezi olan saraya dergâh veya bârgâh denmiştir
• Sultanın özel hayatını sürdürdüğü saray bölümüne harem denmiştir.
• Saray teşkilatında en önemli görevliye hâcip denmiş ve hâciplerin reislerine de “hâcibü’l-hüccab” denmiştir.
• Konya’daki Alâeddin Köşkü, Kayseri’de Keykubâdiye Sarayı, Beyşehir’deki Kubâdâbâd Sarayı Alanya’daki Alâiye Sarayı Türkiye Selçukluları Dönemi’ne ait önemli saraylardandır.
• Türkiye Selçuklularında sultanın mutlak vekili  vezirdir
• Türkiye Selçuklu Devleti’nin askerî teşkilatı da boylar birliği esasına dayanmıştır.
• Türkmenlerin, devletin devamında sorunlara neden olmaya başlaması, devlette gulâm sisteminin yaygınlaşmasına sebep olmuştur
• Saray işlerini yapmak ve sultanın yakın hizmetini görmek için gerekli olan kişiler, gulâmhanede yetiştirilen kişilerden seçilmiştir
• En yüksek yönetim organına Divân-ı Saltanat veya Divân-ı Alâ denmiştir
• Divân-ı Alâ günümüzdeki bakanlar kurulu gibi çalışmıştır.
• Divân-ı Saltanat’a sultandan sonra devletin en yetkili kişisi olan vezir başkanlık etmiştir.
• Şehzadeler, melik unvanı ile küçük yaştan itibaren devlet işlerinde tecrübe kazanmaları için atabeg veya Atabey denilen devlet adamlarının gözetiminde vilayetlere gönderilmiştir.

OKUMA TAVSİYESİ: Atabeylik Sistemi Nedir Kısaca

• Niyâbet-i Saltanat, Başkentte hükümdara vekâlet eden nâipler ile, hükümdarın devlet merkezinde bulunmadığı zamanlarda devlet işlerini yürütmüştür.
• Büyük Selçuklu Devleti’nin geliştirdiği ikta sistemi, taşra teşkilatında Türkiye Selçukluları tarafından da uygulanmıştır.
• Arazi işlerinden sorumlu olan ve bunlarla ilgili işleri düzenleyen menşur ve beratları hazırlayan görevliye de pervane denmiştir

OKUMA TAVSİYESİ: Divan-ı Pervane Nedir? Pervanecinin Görevleri Nelerdir?

NOT: GULAM ( KULLUK-HİZMETKARLIK) : Esir veya köle olarak hizmete alınan kimselerin, kabiliyetleri ve aldıkları eğitim neticesinde kazandıkları becerileri doğrultusunda başta ordu olmak üzere çeşitli devlet hizmetlerinde istihdam edilmesi suretiyle işleyen sistem.

NOT: İkta sistemi; devlete ait arazilerden elde edilen vergi ve diğer gelirlerin devlet görevlilerine yaptıkları hizmet karşılığında verilmesidir. Büyük Selçuklular zamanında kullanılan ve yeniden düzenlenen bu sistem, Selçuklulardan sonra kurulan bütün Türk İslam devletlerinde kullanılmıştır. İkta sahipileri aldıkları ikta karşılığında devlete asker yetiştirmek zorunda idi