Gücünün Zirvesinde Osmanlı

10. sınıf tarih dersinde 2 farklı kitap okutulmakta MEB’in kitabında “Gücünün Zirvesinde Osmanlı” başlığı altında anlatılan konu İLKE Yayınlarında “Kanuni Dönemi” başlığı altında anlatılmakta. Mümkün mertebe 2 kitabın içeriğini maddeler halinde özetlemeye çalışacağız.

• Yavuz Sultan Selim’in oğlu ve onuncu Osmanlı padişahı olan Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı Devleti’nde en uzun süre tahtta kalan padişahtır.
• Avrupa’da Sultan Süleyman; “Muhteşem” isimlendirilmiştir.
• I.Süleyman için adalet alanında taviz vermeyen ve devletle toplum yapısına dair kanunları uygulamaya koyan anlamında “Kanuni” unvanı kullanılmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Siyasi Olayları

• Osmanlıların “Kanuni”, Avrupalıların ise “Muhteşem” sıfatını verdikleri I. Süleyman, 46 yıl padişahlık yapmıştır. Osmanlı’da en uzun sure padişahlık yapan kişidir.
• Kanuni, mevcut kanunlara riayet etmiş, adaletten hiç taviz vermemiş, uygulamaya koyduğu kanunlarda hak ve hukuku gözetmiştir. Tüm bunlar kendisine “Kanuni” unvanını kazandırdı.
• Yavuz Sultan Selim hükümdarlığında en zengin dönemini yaşayan Osmanlı hazinesi, Kanuni Dönemi’nde uzun süren seferler yüzünden ilk kez açık verdi.

Not: Günümüzde Kanuni Sultan Süleyman’ın ünlü kanun yapıcıların portrelerinin yer aldığı ABD Kongre Binasında portresi bulunmaktadır.

XVI. Yüzyılda Osmanlı-Habsburg Mücadelesi ve Sonuçları

• Habsburg = Avusturya, Roma-Germen, Macaristan
• Yavuz Sultan Selim’in vefatından sonra yerine, tahtın tek varisi olan I. Süleyman (Kanuni) geçti (1520). Kanuni Avrupa siyasetinde etkin olmak istiyordu. 
• XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Doğu ve Orta Avrupa’daki en büyük rakibi Avusturya oldu.
• Avusturya Kralı Ferdinand, Roma-Germen İmparatoru Şarlken’in aynı zamanda kardeşi idi. Bu durumdan cesaret alarak Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da ilerlemesine karşı çıkıyordu. 
• Kanuni, ilk olarak Orta Avrupa’nın giriş kapısı niteliğinde olan Belgrad’ı 1521 yılında fethederek önemli bir üs merkezi edindi ve Macaristan ile sınır oldu.

OKUMA TAVSİYESİ: Fatihin Alamadığı Kanuninin Aldığı Yerler

Belgrad’dan Haçova’ya Osmanlı Zaferleri

• Kanuni’nin tahta çıktığı dönemde Avrupa’da çok önemli gelişmeler yaşanmaktaydı. Karşılarında ise Gücünün Zirvesinde Osmanlı vardı.
• Almanya’da Martin Luther çalışmaları sonucunda Avrupa’da yeni bir mezhep olarak ortaya çıkan – Protestanlık, toplumu ve idarecileri sarsmaya başladı.
• 1521’de Hristiyan dünyasının iki büyük hükümdarı Şarlken ile I. Fransuva arasında başlayan savaş ile -Avrupa iki cepheye ayrıldı.
• Avrupa’daki bu siyasi durum, Osmanlı Devleti’ne Avrupa ile doğrudan ilgilenme ve kendisine karşı oluşabilecek bir Haçlı birliğinin parçalanmasına imkân sağladı.
• Kanuni için batıda gazanın devam edebilmesi, Hristiyan dünyasının iki önemli kalesi olan Belgrad ve Rodos’un alınmasına bağlıydı.

Belgrad’ın Alınması (1521)

Neden

• Macarların Balkanlarda daima tehdit oluşturması
• Avusturya ve Macaristan’ın düzenli vergilerini ödememesi.
• Kanuni’yi tahta çıktığı çin kutlamamaları.
• Belgrat’ın jeopolitik konumu

 Sonuç

• Kanuninin ilk seferi olan Belgrat alındı.
• Fatihten sonra duran Balkan fetihleri yeniden başladı.
• Belgrat ele geçti.
• Avrupa’da da önemli bir kale alındı.

 Rodos’un Fethi (1522)

• Kanuni, ikinci hedefi olan Rodos’u da 1522’de fethetti.
• Böylece Mısır ve İstanbul yolu üzerindeki önemli bir engel ortadan kalkmış oldu. Her şeyden önemlisi Rodos’un alınmasıyla Akdeniz’e yönelik yapılacak harekâtlar için de yeni bir askerî merkez oluştu.

1526’da Mohaç Meydan Savaşı 

• Osmanlı Devleti 1526’da Mohaç Meydan Savaşı’nı  kazanması sonucu Macar Kralı II. Layoş öldürüldü ve Macaristan da Osmanlı hâkimiyetine girdi.
• Bu durum Osmanlı-Avusturya savaşlarının başlamasına neden oldu. 
• Çünkü Macaristan Kralı II. Layoş ile Avusturya Kralı Ferdinand’ın akrabalık bağları vardı.
• Osmanlı Devleti, Macaristan’ı doğrudan Osmanlı topraklarına katmadı. 
• Macar yerli halkından biri olan Jan Zapolya’yı, Macar kralı olarak atadı. Ancak Ferdinand bu duruma karşı çıktığı gibi, yeni Macar Kralını da tahttan indirdi. 
• Bu durum Osmanlı-Avusturya savaşlarının başlamasına neden oldu.
• Avusturya ile Fransa arasındaki rekabetin artması sonunda, Avusturya kralı Ferdinand’ın, Fransa Kralı Fransuva yenmesi üzerine Fransa Kralının annesinin Kanuni’den yardım istemesi,
• Habsburglara karşı Macaristan’ı bir üs olarak kullanmak istemesi,
• Kanuni, casus teşkilatı sayesinde Macar Kralı Layoş’un Hırvatlardan yardım istediğini Bali Bey ile Hüsrev Bey önlemiştir.

 Sonuç

• İki saate sonuç alındı.
• Macaristan da Osmanlılara bağlı bir krallık kurulur.
• Avrupa’da Osmanlı etkisi arttı.
• Mohaç Savaşı’ndan sonra Osmanlı ordusu Budin’e yürüyerek 10 Eylül 1526’da şehre girdi.
• Osmanlı hâkimiyetini kabul eden Zapolya’yı Macar kralı olarak tanıdı.

I.Viyana Kuşatması (1529)

Neden

• Kanuni’nin İstanbul’a dönmesinden sonra Alman taraftarı bazı asilzadeler Macar Krallığı için Zapolya’ya karşı, Şarlken’in kardeşi olan Arşidük Ferdinand’ı destekledi.
• Macar tahtında hak iddia eden Ferdinand ise 1527’de Zapolya’yı Budin’den çıkardı.
• Zapolya, Osmanlılardan yardım talebinde bulundu.

 Sonuç

• Macar tahtını ve topraklarını korumak isteyen Osmanlı Devleti, Budin önlerine gelen
• Kanuni 1529’da Budin’i kurtarmak için sefere çıktı.
• Macar tahtını yeniden Jan Zapolya’ya verdi.
• Viyana,27 Eylül 1529’da şehri muhasaraya alındı.
• Kışın yaklaşması, büyük topların getirilmemesi nedeni ile kuşatma kaldırıldı.

Almanya Seferi (1532)

Neden

• Kanuni Viyana kuşatmasından geri dönünce, Ferdinand’ın Budin’i tekrar kuşatması ve Macaristan’ın kendine ait olduğunu bildirmesi ile tekrar Osmanlı Ordusu sefere çıktı.
• Macar topraklarındaki Osmanlı hâkimiyetini sağlamlaştırma ve Şarlken’e gözdağı verme amaçlamıştır.

 Sonuç

• Ferdinand ve Şarklen Osmanlılarla savaştan çekindiler.
• Osmanlı Akıncıları Manş Denizi ve bütün Avrupayı taramalarına ve bir çok ganimet almalarına sebep olmuştur.
• Slovenya ve Hırvatistan’daki bazı şehir ve kasabaları ele geçirmiştir
• Ferdinand barış istemiş ve İstanbul da bir anlaşma yapılmıştır.
• Avusturya Arşüdük’ü Osmanlı sadrazamna denk sayılmıştır.
• Avusturya 30000 Altın vergi ödeyecek
• Avusturya Macaristandan elini çekecekti.
• Bu anlaşma Avusturya ile yapılan ilk antlaşmadır.
• Macar Kralı Zapolya’nın ölümüyle Ferdinand bütün Macaristan’ı ilhak etmek üzere harekete geçmiştir.
• Macar meselesine kesin olarak son vermek isteyen Kanuni, 1541’de yeniden sefere çıkmış ve Alman kuvvetlerini ani bir baskınla dağıtmıştır.
• Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında 1547, 1562, 1566, 1568 ve 1576 yıllarında siyasi, askerî ve ekonomik antlaşmalar imzalanmıştır.

1533 İstanbul Antlaşması 

• Osmanlı Devleti, 1529’da Viyana’yı kuşatsa da bir sonuç elde edemedi. 
• Bu olaydan sonra Ferdinand yeniden Macar topraklarına saldırdı. 
• Bu durum karşısında Osmanlı Devleti, Almanya seferini başlatarak hem Ferdinand’a hem de Şarlken’e iyi bir ders vermek istedi. 
• Ancak Osmanlı Devleti’nin karşısına hiçbir güç çıkmaya cesaret edemedi. 
• Avusturya ile Osmanlı arasında 1533 yılında İstanbul Antlaşması yapıldı.

1533 İstanbul Antlaşmasına göre

• Avusturya arşidükü, protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılacaktır
• Ferdinand, Macaristan üzerinde hak iddia etmeyecek ve elinde bulundurduğu Macar toprakları için Osmanlı Devleti’ne vergi ödeyecektir.
• 1541 yılında Kanuni, Macaristan’ı doğrudan Osmanlı topraklarına kattı.

OKUMA TAVSİYESİ: 1533 İstanbul Antlaşmasının Maddeleri ve Önemi

Zigetvar Seferi (1566)

Neden

• İstanbul antlaşmasına göre Avusturya’nın vergilerini ödememesi.
• Avusturya’nın; Osmanlı idaresindeki Macar topraklarına saldırılara devam etmesi
• Zigetvar ve Eğri kalelerini almak,
• 1565’te uğranılan Malta bozgununun izlerini silmek ve tebaasına yaşına rağmen hâlâ iktidarın ve gücün eskisi gibi elinde bulunduğunu göstermek arzusuyla sefere çıkmıştır

Sonuç

• Bu sefer Kanuni’nin son seferi olup, Zigetvar Kalesi alınmış ve Kanuni bu sefer sırasında vefat etmiştir.
• 1566’da 72 yaşında Zigetvar üzerine yürüyen Kanuni, vefat etti.
• Ordunun moralinin bozulmaması için vefatı askerden gizlenmiş ve ertesi gün Zigetvar fethedilmiştir.

MAKALE TAVSİYESİ: ZİGETVAR – KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN TÜRBESİ

Haçova Meydan Savaşı (1596)

Neden

• Kanuni’nin ölümünden sonra II. Selim zamanında Avusturya ile bir antlaşma yapılmış olsa da III. Murat devrinde mücadeleler yeniden başlamıştır.
• III. Mehmet devrinde Erdel, Eflâk ve Boğdan’ın Avusturya’dan destek alarak kurduğu ittifak sonucunda Osmanlı Devleti, Estergon ve Vişegrad kalelerini kaybetti.

Sonuç

• Sultan III. Mehmet, Avusturya üzerine sefere çıktı.
• Bu seferle Kanuni Dönemi’nde alınamayan Eğri Kalesi alındı.
• 1596’da Haçova’da yapılan mücadelede Avusturya topçusunun üstün ateş gücü nedeniyle savaş Osmanlı aleyhine döndü.
• Avusturya askerleri, Otağ-ı Hümâyun’a kadar yaklaştı ve askerlerin büyük bir kısmı Türk ordugâhında yağmaya başladı.
• Bu sırada asker olmayıp seyis, aşçı gibi çeşitli geri hizmetlerde çalışanlar; ellerine geçirdikleri aletlerle Avusturya askerlerine saldırdı.
• Bu savaşa Kepçe Savaşı da denilir.
• Osmanlı ordusu toparlandı ve zafer kazandı.

Gücünü Zirvesinde Osmanlı Özet

Osmanlı Devleti 16. yüzyılda hem batı da hem doğu da gücünün zirvesine ulaşmıştır. Batı da Belgrad’ın Fethi, Mohaç Meydan Muharebesi, İstanbul Antlaşması (1533) doğuda yapılan İran seferleri bunun en büyük kanıtıdır.

KONU BÜTÜNLÜĞÜ TAVSİYESİ: Doğuda Hakimiyet Kurulması Özet