İltizam Sistemi, Malikane Sistemi Nedir? Faydaları ve Zararları

Bu yazımızda İltizam Sistemi, Malikane Sistemi, iltizam sisteminin faydaları ve zararlarını anlatmaya çalışacağız. Ama öncesinde birkaç ön bilgi verelim.

En sonda konu anlatım videosu var. Direk ona da bakabilirsin.

Osmanlı Devletinde topraklar miri arazi, mülk arazi ve vakıf arazi olmak üzere üçe ayrılır.

Devlete ait araziler olan miri arazinin alt basamaklarından bir tanesi mukataa arazidir. Mukataa arazinin geliri doğrudan hazineye aktarılır.

Osmanlı eyalet sisteminde eyaletler 3 ayrılır. Bunlar salyaneli, salyanesiz ve imtiyazlı eyaletlerdir.

Salyaneli eyaletlerin vergisi iltizam sistemi ile toplanırken, salyanesiz eyaletlerin vergisi tımar sistemi ile toplanır.

Bu Osmanlı eyalet sistemi hakkında bana daha fazla bilgi lazım Hocam diyorsan yandaki linke tıkla. Osmanlı’da Eyalet Sistemi ve Eyalet Çeşitleri

İltizam Nedir?

Mukataa arazinin vergi toplama hakkının devlet tarafından belli bir süreliğine (3 yıl) açık arttırma ile satılmasına iltizam denir.

İhale neticesinde iltizamı alan kişiye mültezim denir.

Mütezimin vergi toplama hakkına sahip olduğu mukata araziye gönderdiği adamına Mütesellim denir.

İltizam sisteminin Kanuni Döneminde uygulanmaya başladığı düşünülmektedir. Uygulanmasındaki amaç ise uzak eyaletlerde vergi toplamayı kolaylaştırmaktır.

Sonraki dönemlerde Osmanlı hazinesinde bütçe açıkları artınca İltizam sistemi daha da yaygınlaştı.

İltizam sisteminin yaygınlaşmasının temel sebebi hazinenin acil para ihtiyacıdır.

İltizam Sisteminin Faydası

İltizam sistemi ile devlet hazinesine acil para girişi sağlanmış bir süreliğine dahi olsa devlet hazinesi rahatlamıştır.

İltizam Sisteminin Zararı

İltizamın olumsuz yönleri:

• Tımar ve zeamet toprakları mukataaya çevrilip iltizam uygulanınca tımarlı sipahilerin sayısı azaldı.
• Halk ile devlet arasındaki bağ koptu.
• Mültezimler zenginleşti ve nüfuz sahibi oldu.

Malikane Sistemi

Mukataa arazinin mültezime ömür boyu verilmesine (vergi toplama hakkının) malikane sistemi denir.

Malikane sisteminde mültezimin hazineye yatırdığı peşinata muaccele denir.

Malikane Sisteminin Özellikleri

Malikane sisteminde mültezimler mukataa arazilerini satabilir, lakin miras bırakamaz. Malikane sahibi ölürse mukataa arazi tekrar devlete geçer. Tekrar ihale yapılır.

NOT: Malikane sahibi arazisini sattıktan sonra 45 gün içerisinde ölürse arazi devlete geçer.

Malikane sistemi ile zengin olan mültezimler sekban, sarıca ve leventleri de bünyelerine katarak askeri güç sahibi oldular.