Tımar Sistemi, Faydaları, Bozulmasının Sebepleri ve Sonuçları

Bu yazımızda 7. sınıf sosyal bilgiler, 9.10.11. sınıf tarih dersi, TYT, AYT ve KPSS için önem arzeden Tımar (Dirlik) Sistemini tüm yönleriyle anlatmaya çalıştık.

Yazımızın içeriğinde tımar sisteminin tanımı, özellikleri, faydaları, feodalite ile karşılaştırması, bozulmasının sebepleri, tımar sisteminin bozulmasının sonuçlarını bulabilirsiniz.

DAHA KISA BİR ÖZET LAZIM İSE BUYUR: Tımar Sistemi ve Özellikleri 10. Sınıf Tarih

Osmanlı Devletinde topraklar 3 ayrılır; miri arazi, mülk arazi ve vakıf arazi.

Miri arazi devlete ait arazilerdir. Mülk araziler kişiye aittir. Vakıf arazilerin gelirleri ile hayır kurumlarının giderleri karşılanır.

Miri arazinin Dirlik, mukataa, paşmaklık, ocaklık, yurtluk … vb alt bölümleri vardır.

Miri arazi içinde yer alan dirlik arazi: has, zeamet, tımar olmak üzere üçe ayrılır.

• Has: Gelirleri 100.000 akçenin üstünde olan arazilerdir. Padişah ve ailesine verilir.
• Zeamet: Gelirleri 20000 ile 100000 akçe arasında olan arazilerdir. Divan üyeleri gibi üst düzey devlet memurlarına verilir.
• Tımar: Gelirleri 3000 ile 20000 akçe arasında olan arazilerdir. Bu araziler daha düşük rütbeli devlet memurlarına verilir.

Not: Tımar sisteminden yetişen zırhlı ve atlı askerlere “cebelü” veya “tımarlı sipahi” denir.

Tımar Sistemi (Dirlik Sistemi)

Osmanlı Devleti’nde bütün topraklar padişahın malıdır.

Saban giren yer mülk olmaz.

Dirlik arazileri görevlerine göre devlet memurları ve komutanlara dağıtılır. Bu komutanlar bulundukları bölgede vergileri toplar ve bu topladıkları vergilerin bir kısmını kendi maaşları olarak kullanır. Bir kısmıyla da asker bakarlar. Bu sisteme tımar (dirlik) sistemi denir.

Not: Tımar sistemi ilk Türk İslam devletlerinde ikta sistemi adıyla kullanılmıştır.

Not: tımar sisteminde Çiftçi araziyi satamaz, kiralayamaz, devre demezdi. tımarlı sipahi vergi verirdi.

Not: Tımar sisteminde komutan vergi toplamakla görevli olduğu araziyi satamaz, devredemezdi. Vergi toplar ve karşılığında belirlenen sayıda asker bakardı.

Tımar Sisteminin Faydaları

1. Hazineden para çıkmadan asker ve komutan bakılır.
2. Vergi toplamak kolaylaşır.
3. Bölgenin güvenliği sağlanır. (devlet otoritesi)
4. Belediye işleri (yol, köprü, sol) yapılır. (bayındırlık faaliyetleri)
5. Üretimin devamlılığı ve artışı sağlanır.
6. Göçebelerin yerleşik hayata geçmesi sağlanır.
7. Yeniçerilere karşı Tımarlı Sipahiler bir denge unsurudur.

Tımar Sitemi ile İlgili Önemli Bilgiler

• Tımar sistemi ilk defa Hititler tarafından uygulanmıştır.
• Hazreti Ömer döneminde ikta adını aldı.
• Büyük Selçuklu Devletinde ikta sistemini Nizamülmülk organize etti.
• Osmanlı Devleti’nde Birinci Murat döneminde tımar sistemi uygulanmaya başladı.
• Tımar sistemi Tanzimat Fermanı ile 1839’da kaldırıldı. (1. Abdülmecid)

Osmanlı feodal yapının ortaya çıkmasını nasıl engelledi?

• Tımarlar çok büyük tutulmadı.
• Tımarlı sipahilerin görev yerleri belli sürelerde değiştirildi.
• Beylerbeyi, sancakbeyi gibi görevliler sayesinde denge unsuru oluşturuldu.

Tımar Sistemi ile Feodalite Arasındaki Farklar

• Tımar sisteminde köylü özgürken, feodalite de köledir.
• Tımar sisteminde toprağın sahibi devlet iken feodalitede toprağın sahibi soyludur.
• Tımarlı sipahiler merkezi otoriteyi tanırken, feodal beyler merkezi otoriteyi tanımaz.

OKUMA TAVSİTESİ: Feodalite Rejiminin Özellikleri Kısaca

Tımar Sisteminin Bozulmasının Sebepleri

1. Avrupa’da yaşanan askeri devrim (Avrupa’nın tüfekli ordularına karşı kılıçla savaşan sipahilerin gözden düşmesi)
2. Uzun süren savaşlar
3. Tımarların, sipahiler dışında kimselere verilmesi.
4. Dirliklerin, mukataa haline getirilip, para ile alınır satılır hale getirilmesi.
5. Tımarların rüşvet karşılığında dağıtılması
6. Sipahilerin gösterişli yaşam ve çok para kazanma hırsı.
7. Hızlı nüfus artışı.
8. Paranın değer kaybetmesi ve enflasyon.

Tımar Sisteminin Bozulmasının Sonuçları

1. Tımarlı sipahilerin sayısı azaldı.
2. Ulufeli askerlerin (Kapıkulu, sekban, Sarıca ve Levent) sayısı arttı.
3. Hazineye binen yük arttı.
4. Denge yeniçerilere doğru bozulunca disiplinsizlikleri ve isyanları arttı.
5. Tarımsal üretim azaldı.
6. Yeterince vergi toplanamadı.
7. Taşra (Celali) isyanları arttı.
8. Taşradaki Osmanlı otoritesi sarsıldı.
9. Köyden kente göç hızlandı.
10. Ordunun lojistik ihtiyacını karşılamada sorunlar ortaya çıktı.

Kaynak: Tımar