Devletler Doğuyor, Devletin Ortaya Çıkışı ve Devlet Türleri

Lise 1 tarih dersi Devletler Doğuyor, Devletin Ortaya Çıkışı ve Devlet Türleri, Siyasi Gücün Meşruiyet Kaynağı, Siyasi Gücün Maddi Kaynakları konularını özetlediğimiz yazımıza hoşgeldiniz.

Devletler Doğuyor

Devletin Ortaya Çıkışı ve Devlet Türleri

İnsanların bir arada yaşamasının sebepleri

• Beslenme
• Barınma
• Doğada karşılaşılan tehlikeler
• Güvenlik

İnsanlar bu gibi sebeplerle ailece hareket ederlerken bir müddet sonra bu aileler bir araya gelerek klan ya da kabileler oluşturmuşlardır. Kabileler genelde kan akrabalığına dayanır. Bir müddet sonra güçlenen kabileler diğer kabileleri egemenliği altına almış ve böylece ortaya boylar çıkmıştır. Boylar siyasi bir yapılanmadır her boyun bir lideri vardır. Bir müddet sonra güçlenen bir boy diğer boyları da egemenliği altına alınca şehir devletleri ortaya çıkmıştır.

Şehir devletlerine Mısır’da nom, Mezopotamya’da site, Ege ve Yunanistan’da polis adı verilir.

Daha sonra güçlenen şehir devletleri diğer şehir devletini ele geçirmiş ve ortaya imparatorluklar çıkmıştır. Bu imparatorlukların bir kısmı merkezi devlet yapısına sahipken bir kısmı konfederasyon şeklinde örgütlenmiştir.

Konfederasyon şeklinde örgütlenen imparatorluklara örnekler: Hitit, Frig, Lidya, Urartu ve Sümerler

Merkezi imparatorluklara örnekler Mısır ve Pers İmparatorluğu’dur.

Siyasi Gücün Meşruiyet Kaynağı

Meşruiyet: halkın yöneticileri kabul etmesi.

Kavramlara dikkat

Monarşi, oligarşi, aristokrasi, tiran, teokrasi, meşrutiyet

Yukarıda ki kavramların anlamlarını aşağıda ki videodan bulabilirsiniz.

Devlet	Bilgi	Yönetim Şekli
Hititler	1)Hitit Kralı devleti tanrı adına yönetirdi. Başrahip sıfatıyla dini törenleri yönetirdi. Halk , kralın emirlerini tanrı emri olarak görürdü. Pankuş meclisi kralı yargılayıp cezalandırabilirdi. Hitit Kralı devleti tanrı adına yönetirdi. Başrahip sıfatıyla dini törenleri yönetirdi. Halk , kralın emirlerini tanrı emri olarak görürdü. 2)Pankuş meclisi kralı yargılayıp cezalandırabilirdi. Hitit Kralı devleti tanrı adına yönetirdi. Başrahip sıfatıyla dini törenleri yönetirdi. Halk , kralın emirlerini tanrı emri olarak görürdü. Pankuş meclisi kralı yargılayıp cezalandırabilirdi.	1)Teokratik Monarşi 2) Meşruti Monarsi
Urartular	Krallar, tanrı tarafından görevlendirilmiştir. Yaptıklarından dolayı baştanrı Haldi’ye (Savaş Tanrısı) karşı sorumludurlar ve ona hesap verecekleri kabul edilirdi.	Teokratik Monarşi
Ege, Yunan ve Girit	1)İlk zamanlar tanrı adına hareket ettiklerini söyleyen krallar (basilius) tarafından yönetilirdi. 2)Zamanla aristokratlar Yunan şehir devletlerinde yönetimi ele geçirdi. Böylece meşruiyet kaynağı toprak zenginliğine dayalı asilliğe bağlandı. Asiller “agora” denilen meydanlarda toplanır aldıkları kararları “arhon” adı verilen yüksek memurlar uygulardı. 3)Zamanla yönetim bir grubun eline geçti. 4)Ticaretin gelişmesi ile zenginleşen tüccarlar yönetimde söz sahibi olmak için aristokratlar ile mücadeleye girince yönetimi tiranlar ele geçirdi. Şehirleri imar edip, asayişi sağlayarak halkın onayını almaya (meşruiyet) çalıştılarsa da diktatör gibi davrandıklarından meşru olamadılar . 5)”Demos” ve “bule” denilen meclisler kuruldu.	1) Teokratik Monarşi 2) Aristokrasi 3) Oligarşi 4)Tiranlık 5) Demokrasi
Sümerler	Şehir devletleri ensi ya da patesi denilen rahip kralları tarafından yönetilirdi. Krallık babadan oğula geçer, siyasi ve dini yetkiler onda toplanırdı. Birden fazla şehir devletini yöneten krala lugal, tüm şehir devletlerinde hakim olan krala lugal kalma denirdi. (Lugalzagisi)	Teokratik Monarşi
Akad, Elam, Babil, Asur	Kralların tanrı tarafından seçildiğine inanılırdı. Böylece krallar otoritelerini arttırırlardı. Gücünü dinden değil Ordu ve kanlarından alan Babil hükümdarı Hammurabi idi.	Teokratik Monarşi
Persler	Pers Şahı iyilik tanrısı Ahuramazda adına ülke yönetirdi. İmparatorlukta mutlak yetki ona aitti. Fethedilen yerlerin tanrılarına saygı göstererek yeni tebaları üzerinde meşruiyet tesis etmeye çalışıyorlardı. Ülkeyi satrap adı verilen eyaletlere ayrışmışlardı. İstihbarat teşkilatında görevli kişilere şahgözü ve sahkulağı denirdi.	Teokratik Monarşi
Mısır	Dinin yönetim üzerinde en etkili olduğu ilk çağ medeniyeti idi. Firavunlar tanrı/kral olarak görülürdü ve sınırsız yetkilere sahiptir. Bütün ülkeye Firavun’un malı idi.	Teokratik Monarşi
Büyük İskender	Doğu seferi esnasında Mısır’da karnak Tapınağı rahipleri tarafından Amon-Ra’nın oğlu ilan edildi. Böylece dünya İmparatorluğu kurma fikrinin meşruiyetini dine dayamış oldu.	Teokratik Monarşi
Roma İmparatorluğu	Krallık, Cumhuriyet ve imparatorluk olmak üzere üç dönem yaşandı. 1)Krallık döneminde kral senato (ihtiyar meclisi) teklifi ile kuria (Halk Meclisi) tarafından seçilirdi. İmperium (emretme/buyurma) yetkisini kullanırdı. Yapacağı işlerde senatoya danışmak zorundaydı. (Senato kralın yetkilerini kısıtlayabilirdi.) 2)Cumhuriyet döneminde; Senato tarafından seçilen iki konsül tarafından Roma İmparatorluğu yönetilirdi. Eşit yetkiye sahip olan konsüller senatoya karşı sorumludur ve birbirlerinin kararlarını veto edebilirler. konsüller orduya komuta eder, senatoyu toplantıya çağırır, yüksek hakim olarak görev yapar ve vergileri toplardı. 3)İmparatorluk döneminde; buhranlı dönemlerde senato konserlerden birini diktatör olarak seçerdi. 6 aylığına seçilir ve yaptıklarından sorumlu tutulamazdı. İmparatorluk dönemi Oktavianus döneminde başladı. Augustus (kutsal) unvanını aldı ve Roma tanrıları için Pantheon Tapınağı’nı yaptırdı. Böylece meşruiyetini Roma tanrılarına dayamaya çalıştı. Bu dönemde senatonun etkisi azaldı.	1) Teokratik Monarşi 2) Cumhuriyet 3) Teokratik Monarşi

OKUMA TAVSİYESİ: İlk Devletlerde Gücün Meşruiyet Kaynağı

Soy Dayanışması

İlk çağ devletlerinde bir diğer meşruiyet kaynağı soy dayanışmasıdır.
Tüm devletlerde kutsal sayılan bir hanedan vardır ve krallık babadan oğula geçer.
Hanedan dışından biri tahta geçerse halkın gözünde meşruiyet kazanabilmek için kendini önceki kralın soyuna bağlamaya çalışır.

Roma İmparatorluğu’nda soy Dayanışması

Roma İmparatorluğu’nda halk patriciler ve plebler olmak üzere ikiye ayrılır.

Patriciler Roma şehrine ilk yerleşenlerdir. Yönetme yetkisi onlara aittir. Senato ve kuria meclisi onlardan oluşurdu. Gens (klan) denilen aileler halinde yaşarlardı. Cumhuriyet döneminde pleblere bazı haklar tanımak zorunda kaldılar.

Plebler Roma’ya sonradan gelenler olup patriciler ile mücadele etmek zorunda kaldılar Zira bütün yetkiler patriciler de idi.

Siyasi Gücün Maddi Kaynakları

Coğrafya

Devlet	Ekonomi	Açıklama
Akadlar	Tarım	Fırat ve Dicle nehirlerinden sulama kanalları yaptılar.
Urartular	Tarım	Barajlar ve kanalları inşa ettiler. Örnek: Şamran su kanalı.
Frigler	Tarım	Tarımsal üretimin kesintiye uğramaması için ağır cezalar koydular. Öküz kesenin saban kıranın cezası idam idi.
Sümerler	Tarım Hayvancılık Ticaret	Tarım için sulama kanalları yaptılar. Ticarette değişim aracı olarak gümüş külçeler kullandılar. (İlk borç senedi)
Çin	Tarım Hayvancılık Ticaret	İpek yolu Çin’den başlardı. Özellikle ipekli kumaş ve seramik satarlardı. İmparatorları tarımsal üretim arttırmaya ve ticaret yollarının güvenliğini sağlamaya yönelik çalışmalar yaptı.
Ege Yunan	Ticaret	Akdeniz Karadeniz kıyılarında koloniler kurdular.
Persler	Ticaret	Batı Anadolu’ya kadar uzanan Kral Yolu üzerinde Ticaret yaptılar.
Asurlular	Ticaret	Aynı yol üzerinde Anadolu ile ticaret yapıp kara kolonileri kurdular.
Büyük İskender	Ticaret	Perslerden kalma yolları tamir ettirdi. Ele geçirdiği şehirlerde kütüphaneler açtırdı. (İskenderiye) Doğu ve batı kültürlerini kaynaştırarak Helenistik medeniyetin temellerini attı (MÖ330-MÖ30 yılları arası)
Roma İmparatorluğu	Ticaret	Ticaretin gelişmesi için yollar, köprüler, konaklama yerleri, limanlar yaptılar. Deniz yollarını korsanlardan temizlediler. Farklı para ve ölçü birimleri ile ticareti düzenlediler. Banka ve posta teşkilatı kurdular.

Silahlı Güç

Sümerler: Eli silah tutan her erkek askerdi. Ok, yay ve savaş arabası kullanırlardı.

Persler: İmparatora bağlı daimi orduları vardı. Savaş zamanı satraplar da ordularıyla imparatorluk ordusuna katılırdı.

Hititler: Daimi onları vardı. Süvari ve piyadelerden oluşurdu. Mısırlılarla 6 yıl süren Kadeş Savaşı’nı yaptılar ve bu savaşın sonunda tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşması’nı yaptılar.

Mısır: Firavun’u ve kaleleri korumakla görevli sürekli orduları vardı. Ok, yay, kılıç, kalkan, balta ve savaş arabası kullanırlardı.

Lidyalılar: Kral Krezüs döneminde paralı askerlerden oluşan bir ordu kursalar da Persler karşısında durmadılar.

Büyük İskender: Güçlü bir ordu kurup Asya Seferi’ne çıktı. (milattan önce 334)

Roma İmparatorluğu: İmparatorluk döneminde lejyon adı verilen ordular kurdular. Askeri birlikler genelde sınır bölgelerine konuşlandırıldı. Kartaca savaşları sonrası güçlü bir donanıma kurdular.