Anav ve Afanasyevo Kültürü

Orta Asya Uygarlığı

Orta Asya’da oluşan kültürlerin geçmişi MÖ 5000’li yıllara kadar dayanmaktadır. Bu kültürlerin Orta Asya’da kurulan Türk devletlerini pek çok yönden etkilediği görülmektedir. Bu kültürler; Anav, Afanasyevo, Tagar, Karasuk, Andronovo ve Taştık kültürleridir. Şimdi bu kültürlerden Anav ve Afanasyevo kültürünü inceleyelim.

ANAV KÜLTÜRÜ

Anav, Batı Türkistan’da Aşkabad’ın (Türkmenistan) yanında yer alan küçük bir kenttir. Anav Kültürü, ismini bu küçük Anav kentinden alır. Anav’da inşa edilmiş bulunan kazılarda, MÖ 4500 senelerine dair uzanan kalıntılar bulunmuştur. Orta Asya’nın bilinen ilk kültürü, Anav Kültürü’dür. Bu aşama insanlarının tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları, dokuma, seramik, madenden araçlar ve süs eşyaları yaptıkları anlaşılmıştır. Anav vatandaşları koyun, keçi, sığır, deve, köpek benzeri hayvanları da besliyorlardı.
Anav Kültürü, bir takım Türk bilimciler aracılığıyla Ön Türkler (Proto Türk, İlk Türkler) kültürü ile bağlı olduğu söylenir. Anav kalıntılarında bulunan yakılmış cesetlerin kafataslarının brakisefal olduğunu da -Anav’ın Proto Türkler’le bulunan alakası durumundan – bahsetmek gerekir.

AFANASYEVO KÜLTÜRÜ

Afanasyevo Kültürü, Altay-Sayan Dağları’nın kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişmiştir. Afanasyevo Kültürü’nü oluşturan insanlar av yapan ve savaşçı bir topluluktu. At ve deve benzeri hayvanları evcilleştirmişlerdi. Koyun besliyorlar, bakırı kullanmasını biliyorlardı.
Altaylar’da gelişen bu kültür, kapsamlı bir bölgeyi etkileyerek Orta Asya Uygarlığı’nın temelini oluşturmuştur. Afanasyevo Kültürü, MÖ 2500 – MÖ 1700 yılları aralarında varlığını sürdürmüştür. Afanasyevo Kültürü, Türkler’in bilinen ilk kültürüdür. Çakmak taşından ok uçları, kemik iğneler ve önce bakır bizler, bıçaklar, bakır tellerden inşa edilmiş küpeler, çeşitli biçimdeki süs eşyalarıyla maden işleme araçları da bulunmuştur.
Bu kültür, gerçekte Neolitik Dönemi’nden (Cilali Taş) Bakır – Taş Dönemi’na (kalkolitik) geçişi temsil eder. Bununla birlikte Asya’da ilk defa at kalıntıları da afanasyevo kültürü ile onun bir gelişmesi ve devamı bulunan Andronovo Kültürü’nde görülmektedir. Afanasyevo-Andronovo Kültür çevresinde yer alan Kapanda-yüs bölgesinde, MÖ 3. binin sonlarına ilişkin mezarlardan, ağızlarında demir gem izleri taşıyan at iskeletleri bulunmuştur.