Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Batı Seferleri & Politikası

Yavuz’un, doğudaki sorunları büyük ölçüde çözülmesinden dolayı Kanuni Sultan Süleyman dönemi batı seferlerine öncelik verildi. Batı politikasının temelini de hristiyan birliğini parçalamak olarak şekillendirdi. Batı seferlerinde öncelik sırası Sırbistan, Macaristan, Avusturya idi.

Biz de bu yazımızda Kanuni Sultan Süleyman dönemi batı seferleri ve Kanuni’nin batı politikası üzerine yoğunlaşacağız.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Batı Seferleri

Kanuni tahta çıktığında Macar Kralı, Lui (Layoş) idi. Layoş’un kızkardeşi, Avusturya arşidükü Ferdinand’la evliydi. Ferdinand, aynı zamanda kutsal Roma Cermen İmparatoru Şarlken’in kardeşiydi. Ferdinand ve Şarlken Habsburg ailesine mensuptu. Ferdinand ve Şarlken’in kız kardeşi de Layoş’la evliydi.

Avrupa’da akrabalığa dayalı bir ilişki söz konusuydu. Özetle, Kanuni’nin Avrupa’da en büyük rakibi Habsburg ailesi ve başta Şarlken’di.

Osmanlı Macar İlişkileri

Macar Kralı 2. Layoş, Habsburg ailesi ile akrabalarına güvenerek Osmanlı Devleti’ne karşı yükümlülüklerini yerine getirmemişti. Osmanlı Devleti’ne ödemesi gereken vergi ödemeyen Layoş; Kanuni’nin tahta çıkışını tebrik etmemişti. Kanuni’nin Macaristan’ı yolladığı elçi de Layoş tarafından idam ettirilmişti.

Belgrad’ın Fethi (1526)

Kanuni’nin ilk seferidir. Belgrad’ın fethinin amacı Orta Avrupa yolunu açmak ve Macaristan’ın fethini kolaylaştırmaktır. Belgrad’ın alınmasının sonucunda Balkanlar’dan Avrupa’ya geçişte önemli bir üsse kavuşuldu.

OKUMA TAVSİYESİ: Fatihin Alamadığı Kanuninin Aldığı Yerler

Mohaç Meydan Savaşı (1526)

Savaşın nedenleri;

• Fransa ile Kutsal Roma Cermen ilişkileri bozuktu.
• Şarlken Habsburg ailesinin akrabalık bağlarından dolayı İspanya, Sardunya, Sicilya, Napoli, Hollanda ve Fransa’nın kuzeyindeki Alman topraklarına sahiptir.
• Fransa Kralı, I. Fransuva Şarlken’e yenilmiş ve tutsak düşmüştü.
• I. Fransuva, annesi aracılığıyla Kanuni den yardım istemişti. Fransuva’ya göre eğer Osmanlı Devleti Macaristan üzerine bir sefere çıkarsa Şarlken kendisini serbest bırakacaktır.
• Kanuni’nin bu işten beklentisi ise; Fransa’yı yanına çekmek ve Avrupa Hristiyan birliğini parçalamaktır.
• Belgrad’ın alınması ile Osmanlı-Macar ilişkileri bozulmuştur.

Mohaç Ovası’nda yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazandı. Macar Kralı Layoş’ta ölenler arasındaydı.

Uyarı: Sadece 2 saat süren Mohaç dünya tarihinde en kısa sürede sonuçlanan meydan muharebesidir.

Mohaç Meydan Muharebesi’nin sonuçları;

• Macaristan’ın başkenti Budin fethedildi.
• Macar tahtına Yanoş oturtuldu.
• Fransa, Şarlken baskısından kurtuldu. I. Fransuva, Madrid Antlaşması ile serbest bırakıldı.

Uyarı: Avusturya Arşidükü Ferdinand, Macar tahtında akrabalık bağlarından dolayı hak iddia etti. Yeni Kralı tanımadı. Ferdinand, Osmanlı askerlerinin Macaristan’dan çekilmesi üzerine Macar topraklarına girdi.

Osmanlı Avusturya İlişkileri

Osmanlı Avusturya ilişkilerinin odak noktasını Macaristan ya da Orta Avrupa hakimiyeti oluşturur.

I. Viyana Kuşatması (1529)

Ferdinand’ın Yanoş’un elindeki Budin’i alması ve kendisini Macar Kralı ilan etmesi üzerine Kanuni tekrar Macaristan seferine çıktı. Kanuni, Budin’i geri aldı ve Yanoş’u tekrar Macar tahtına çıkarttı. Kendisinden kaçan Ferdinand’ı izleyen Kanuni Viyana’yı kuşattı. 1. Viyana Kuşatması Osmanlı açısından başarısızlıkla sonuçlandı. Çünkü asıl amaç Viyana Kuşatması olmadığı için gerekli donanım getirilmemişti. Kış aylarında yaklaşması üzerine kuşatma kaldırıldı.

Almanya Seferi (1532)

Ağabeyi Sarlken’e güvenen Ferdinand, Kanuni’ye elçi yollayarak kendisinin Macar Kralı olarak tanınmasını istedi. Budin’i tekrar kuşattı. Kanuni, Şarlken’in Avrupa’daki üstünlüğüne son vermek ve Macar sorununu tamamen halletmek üzere Almanya seferine çıktı.

Ne Sarlken ne de Ferdinand; Avusturya ve Almanya işlerine ilerleyen Kanuni’nin karşısına çıkamadı. Osmanlı Devleti’nin Doğu topraklarında sorun çıkması ve Ferdinand’ın Osmanlı Devleti ile mücadeleyi göze alamaması üzerine Osmanlı ve Avusturya arasında anlaşma yapıldı.

İstanbul (İbrahim Paşa) Antlaşması (1533)

Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında ilk resmi antlaşmadır.

Anlaşmaya göre;

• Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılacak,
• Ferdinand, Avusturya üzerindeki haklarından vazgeçecek ve elinde bulundurduğu Macar toprakları için Osmanlı Devleti’ne vergi ödeyecek, barış suresi Avusturya’nın isteğine bırakılacaktır.

Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki üstünlüğü tescil edilmiş oldu. Osmanlı Avusturya’ya üstünlüğünü kabul ettirdi. Osmanlı’nın bu üstünlüğü 1606 Zitvatorok Antlaşması’na kadar sürdü.

OKUMA TAVSİYESİ: 1533 İstanbul Antlaşmasının Maddeleri ve Önemi

Macaristan’ın Osmanlı Devleti’ne Katılması (1541)

Yanoş’ın ölümü üzerine, yerine küçük yaştaki oğlu Sigismund Macar tahtına çıktı. Bunun üzerine Ferdinand, Macaristan işgal etti. Sigismund’un annesinin de yardım istemesi üzerine Kanuni tekrar Macar seferine çıktı. Bu sefer sonunda Macaristan 3 bölgeye ayrıldı:

1. Kuzey Macaristan vergi ödemek koşuluyla Avusturya bırakıldı.
2. Orta Macaristan, Erdel Beyliği adı altında Osmanlı himayesindeki Sigismund’a verildi.
3. Güney Macaristan, Budin (bugün Budapeşte) eyaleti olarak doğrudan Osmanlı topraklarına bağlandı.

Uyarı: Avusturya Arşidükü Ferdinand 1551’de Erdel’in içişlerine karışması ile tekrar Osmanlı Avusturya savaşları başladı. 1562’de barış sağlandı.

Zigetvar Seferi (1566)

Kanuni’nin son seferidir. Avusturya’nın barışı bozarak erdede saldırması üzerine Kanuni Macaristan’a yeniden sefer yaptı. Zigetvar Kalesi kuşatıldı. Kuşatma devam ederken Kanuni öldü. Padişahın ölümü Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa tarafından gizlendi ve Zigetvar alındı.

Osmanlı Fransız İlişkileri

Alman (Kutsal Roma Germen) İmparatoru Şarlken, Fransa hariç bütün Avrupa’da denetimi sağlamıştı. Fransa Kralı Fransuva, Şarlken’e esir düşünce Kanuni’den yardım istemişti. İki hristiyan kralın birbiri ile mücadelesi karşısından Kanuni’nin Fransa’ya yardım etmesi otomatik olarak şu soruyu akla getiriyor. Kanuni’nin Fransa’ya Yardım Etmesinin Sebepleri Nelerdir?

1. Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak,
2. Sarlken’e karşı bir denge unsuru oluşturmak amacıyla Fransa’yı desteklemek,

Fransa’ya Kapitülasyon Verilmesi

Kanuni zamanında Fransızlara ticari ve hukuki ayrıcalıklar verildi. Bu ayrıcalıklara Avrupalılar kapitülasyon; Osmanlılar ise imtiyazı mahsusa diyordu. Kanuni’nin Fransa’ya Kapitülasyon Vermesinin Sebepleri Nelerdir?

Yukarıdaki sorunun cevabında ki 2 maddeye ek olarak; Coğrafi keşiflerle Ümit Burnu yolunun bulunması ile önemi azalan Akdeniz ticaretini canlandırmaktır.

Kanuni’nin Fransa’ya Tanıdığı 1535 Tarihli Ayrıcalıklar

• Her iki devlet tüccarları birbirlerinin topraklarında ve denizlerin de serbestçe ticaret yapabileceklerdi (bu maddeye kapitülasyonlar da karşılıklılık ilkesine dikkat edildiğini gösterir.)
• Osmanlı ülkesinde, Fransa’da arasındaki ceza davalarına Fransız elçiliği ya da konsoloslukları bakacaktı ve Fransız kanunlarına göre hüküm verecekti (hukuki bir ayrıcalık)
• Fransız tüccarlar ve Osmanlı vatandaşları arasındaki davaları Osmanlı mahkemeleri bakacak ve mahkemede bir tercüman bulunacaktı.
• Osmanlı ve Fransız ticaret gemileri birbirlerinin karasularında kazaya uğrarsa gemilerin kurtarılmasına yardım edilecek, gemi personelinden ölenlerin malları ailene verilecekti.
• Fransız tüccarlar Osmanlı limanlarında düşük gümrük vergisi ödeyecek ve Fransız bayrağı takan diğer ülke gemileri de bu haktan yararlanacaktı.
• Bu kapitülasyon antlaşması 2 hükümdar sağ olduğu sürece geçerli olacaktı.
  

Uyarı: Bu madde ile Kanuni kendisinden sonraki hükümdarları düşünmüş ve onları bağlayıcı nitelikte bir anlaşma yapmaktan çekilmiştir.

Kapitülasyonların Osmanlı’ya Etkisi Nedir?

Kapitülasyonların Kanuni zamanında, Osmanlı Devleti’ne zararı söz konusu değildir. Çünkü Osmanlı Devleti her açıdan Fransa’ya göre üstündür. (Üstelik Kanuni’den sonra gelenler isterlerse bu anlaşmadan vazgeçebilirlerdi.) Fransızlar, her padişah değişiminde yolladıkları armağanlarla kapitülasyon antlaşmasını yenilenmiştir.

1740’da 1. Mahmut zamanında kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir. Diğer Avrupa devletlerine de zaman içerisinde kapitülasyonların verilmesi gelecekte, Osmanlı sanayinin gelişimini olumsuz yönde etkileyecektir. Kapitülasyonlar nedeniyle; düşük gümrük vergisi ödenerek Osmanlı pazarına giren ucuz ve kaliteli Avrupa malları Osmanlı iç üretiminin azalmasına, el tezgahlarının kapanmasına ve ekonomide dışa bağımlılığa yol açtı. Kapitülasyonlar 1923’te Lozan Antlaşması ile kaldırıldı.

KİTAP TAVSİYESİ: Kanuni’nin Batı Politikası