Karahanlı Devleti Hakkında Bilgi

Karahanlı Devleti Hakkında Bilgi

İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

1.Karahanlılar (840-1212)

Karluk, Yağma, Çiğil ve Tuhsi boylarının biraraya gelmesi ve Uygur hakanlığının 840 yılında yıkılması ile kurulmuştur. En önemli özelliği tarihteki Orta Asya’da kurulan ilk Türk-İslam devleti olmasıdır. Hakaniye veya İlighanlar olarak adlandırılan Karahanlılar, Karahan ünvanını kullanmıştır. Karahanlılar, devlet yönetiminde eski Türk devletlerinin adetlerine devam ettirdiler. Bilge Kül Kadir Han, Karahanlıların ilk hükümdarıdır. Bilge Kül Kadir Han 893’de Kaşgar’ı başkent olarak belirlemiştir. Bu dönemde yeğeni Satuk Buğra Han, İslam Dinine geçmiş Halkında bu dine geçmesi için çalışmalarda bulunmuştur. Satuk Buğra Han 920’de iktidara geçince İslamiyet’i resmi din haline getirmiştir. Karahanlılar ilk büyük Müslaman Türk devletidir. Abbasiler Dönemi’nde Karahanlı ülkesi Müslaman ülkesi olarak tanımlanmıştır.

Samanoğulları ile itilafta olan Karahanlılar Gaznelileri destekleyerek Samanoğulları Devleti’nin yıkılmasını sağladı. Karahanlı Devleti’nin sınırları Balasagun, Özkent, Tarım Havzası, Kara Kurum Dağları’na kadar genişledi. Karahanlıların güney komşusu Gazneliler idi. Karahanlılar en geniş sınırlarına ulaştıktan sonra haneden içinde anlaşmazlıklar başgösterdi. Devlet önce 1202’de Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye bölündü. Doğu Karahan Devleti’nin başına Tağmaç Buğra Han, Batı Karanlıların başına ise Ahmed Aslan Han geçti.

a. Doğu Karanlı Devleti (1042-1211)

İlk ve en önemli hükümdarı Tabgaç Buğra Han’dır. Yusuf Has Hacip’in meşhur Kutadgu Bilig adlı eseri ona sunulmuştur. Balasagun, Kaşgar ve Taşkent Şehirlerini içine alan Karahanlıların Doğu bölümünü kapsayan devlettir. 1090 yılında Selçuklulara bağlanmıştır. 1130 yılında Kara Hıtayların hakimiyetine giren Doğu Karahanlılar 1211’de son haneden üyesinin de ölümü ile Doğu Karahan Devleti’nin varlığı sona ermiştir.

b. Batı Karahanlı Devleti(1402-1212)

Aral Gölü’nden başlayarak Özkent ve Çimkent’e kadar uzanan ,Karahanlı Devleti’nin batı Bölümünü oluşturan devlettir. Başta başkent Özkent iken daha sonra ülkenin büyümesi ile Semerkant başkent yapılmıştır. Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah, Karahanlılar prenseslerinden biriyle evlenerek , Karahanlıları Büyük Selçuklu Devleti’ne bağladı. Ancak Katvan Savaşı‘nda, Karahıtayların Büyük Selçukluları yenmesiyle (1141) Batı Karahanlı ülkesi Moğolların kontrolüne geçti. Harzemşahlar bölgedeki Moğol hakimiyetine son vermiş, son Karahanlı hükümdarı Osman Hanı öldürerek  Batı Karahanlılar Devleti’ni yıkmıştır.

Karahanlıların en önemli özelliği nüfusunun Türk olmasıdır. Karahanlılarda halk Türkçe’yi resmi dil olarak kullanmıştır. Karahanlılar da eğitim ve edebiyat gibi konularda Türkçenin kullanılması oldukça önemlidir. Karahanlılar tarımın yanı sıra dokumacılık, el sanatları, mimari ve maden işletmeciliği de yapmışlardır. Bu sayede elde edilen ticari mallar farklı yerlerde satılmıştır.