Osmanlı Devletinin Duraklamasının Sebepleri

Osmanlı Devleti 16. yüzyılın sonlarına doğru eski güç ve ihtişamını kaybetmiştir. Osmanlı Devletinin Duraklamasının pek çok sebebi bulunmaktadır.

Bu sebepler iç ve dış nedenler olarak gruplandırılabilir.

Osmanlı Devletinin Duraklamasının İç Nedenleri

Osmanlı Devletinin duraklamasının iç sebepleri merkez yönetiminde, askeri teşkilatta, ilmiye sınıfında, maliyede ve toplum yapısında yaşanan bozulmalardı.

Merkezi Yönetimin Bozulması

Osmanlı merkezi idaresinin bozulmasında;

• 17. asırdan sonra tahta çıkan padişahların devlet işlerine uzak kalmaları ve ordunun başında seferlere çıkmamaları
• Şehzadelerin sancaklara gönderilmemesinden dolayı devlet işlerinden bihaber ve tecrübesiz devletin başına geçmeleri
• Padişahların tecrübesizliğinden istifade eden saray kadınlarının ve ağalarının devlet yönetimine karışmaları
• Padişahların küçük yaşta tahta çıkmaları (4. Mehmed 12 yaşında tahta çıkmıştır).
• Önemli makamların liyakata bakılmadan rüşvet ve iltimas yöntemiyle dağıtılması
• Otoritenin sarsılması neticesinde yaşanan İstanbul isyanları

Ekonominin Bozulması

16. asrın sonlarından bu yana Osmanlı ekonomisinin bozulmasında;

a) Osmanlı Devleti’nin en önemli gelir ve giderleri orduyla ilgiliydi. (Savaş ganimetleri, bağlı devletlerden alınan vergiler, ordu ve donanmanın maaş ve masrafları) Ordu ve donanmanın bozulması savaşların uzamasına veya kaybedilmesine, ganimet elde edilmemesine, ordunun masraflarının daha da artmasına, bağlı devletlerin vergilerini vermemesine neden oldu. Kısaca gelirler azalırken, giderler arttı.

b) Ulufe ve Cülus bahşişinin artması.

c) Kapıkullarının sayısının artması, sarıca, sekban, levent gibi hazineden maaş alan tüfenkli askerlerin alınması

d) Yeni ticaret yollarının bulunması (Ümit Burnu) ve kapitülasyonlar ticaret ve gümrük gelirlerinin azalmasına sebep oldu.

d) Avrupalıların Osmanlı piyasasına sürdükleri altın ve gümüş Osmanlı parasının değer kaybına neden oldu.)

e) Anadolu’da yaşanan Celali isyanları neticesinde çiftçinin tarlayı ekmemesi üretimin düşmesine sebep oldu.

f) Saray masraflarının artması

Askeri Sistemin Bozulması

a) Tımar sisteminin bozulması: İltizam sisteminin yaygınlaşması, tımarların (dirlik topraklar) dağıtımındaki adaletsizlik Tımarlı ordusunun bozulmasına, Tımarlı sipahilerin sayısının azalmasına, buna karşılık devletin daha fazla maaşlı asker (kapıkulu) almasına sebep oldu. Bu durum ekonomik, sosyal ve idari alanda birçok problemin doğmasına sebep olmuştur.

OKUMA TAVSİYESİ: Tımar Sistemi, Faydaları, Bozulmasının Sebepleri ve Sonuçları

b) Devşirme sisteminin bozulması: III. Murat’tan itibaren devşirme kanununa aykırı olarak yeniçeri ocağına asker alınmaya başlanmış, maaşlı askerlerin artması devletin ulufe ve cülus bahşişlerini ödemede sıkıntı çekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol açmıştır.

c) Yeniçerilerin askerlik dışı işler ile uğraşması ve “OCAK DEVLET İÇİNDİR” ilkesi yerini “DEVLET OCAK İÇİNDİR” anlayışının alması

d) Avrupa’da yaşanan harp teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmemesi

e) Donanmanın basına denizcilikten anlamayan kişiler getirilmiş, donanma daha 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ihmal edilmeye başlanmıştır.

Sosyal Alandaki Bozulmalar

Tımar sisteminin bozulması, nüfusun çoğalması ve Anadolu’da çıkan Celali isyanları milletin devlete durumda olan güvenini sarsmıştır. 17. asırda en başta İstanbul olmak üzere kocaman Kentlerin nüfusları süratle çoğalmış , bu vaziyet illerde işsizliğe ve güvenliğin bozulmasına ne sebeple olmuştur. Netice olarak, hükümet bu isyanları zorlukla bastırdı ve milletin devlete güveni azaldı.

Eğitim Sisteminin Bozulması

a) Medreselerin dönemin gerisinde kalması ve Avrupa’da öğrenim kapsamında yaşanan yeniliklerin takip edilmemesi

b)Pozitif bilimlerin medreselerin müfredatından çıkarılması

c)Medrese öğrenimi görmemiş birçok kişiye bilimsel rütbeler verilmesi

d) Yeni doğmuş çocuklara müderrislik unvanının verilmesi ve beşik uleması diye adlandırılan bir sınıfın meydana çıkması

Toplum Yapısındaki Bozulmalar

a) Nüfusun artısı ile issiz ve topraksız insanların ortaya çıkmıştır.

b) Yönetim, ekonomi adaletteki bozulmalar Anadolu, Rumeli ve diğer eyaletlerde iç isyanların çıkmasına neden olmuştur.

c) Osmanlı toplumunun değişik din, mezhep ve uluslardan oluşması nedeniyle bu unsurlar merkezi otoritenin bozulmasıyla dağılma eğilimi içine girmişlerdir.

Osmanlı Devletinin Duraklamasında Dış Etkenler

•Devletin doğal sınırlarına ulaşması (doğuda İran, Kuzeyde Rusya, Batıda Avusturya)

•Avrupada merkezi krallıkların kurulması. (Topun kullanılması, Feodalitenin çözülmesi)

•Avrupa’da rönesans ve reform hareketleri sonucu bilim ve tekniğin gelişmesi ve bu gelişmelere Osmanlı’nın ayak uyduramaması

•Avrupa’nın coğrafi kesiflerle zenginleşmesi (Sömürgelerden elde edilen altın ve gümüş Avrupa’yı zenginlestirdi)

•Coğrafi kesifler sonucu İpek ve Baharat yolunun önemini kaybetmesi sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin azalması.

YOUTUBE KANALIMIZ HASAN BURAN