Anadolu’nun İlk Fatihleri Özet

• Anadolu’ya ilk Türk akınları IV. yüzyılda Avrupa Hunları tarafından düzenlenmiştir 395-398
• VIII. yüzyılda Abbasiler tarafından Türkistan ve Horasan’dan getirilen Türkler, Bizans’a karşı gaza ve cihat amacıyla Anadolu’nun sınır bölgelerine yerleştirilmiştir.
• Müslümanların Anadolu’ya gaza seferleri Emeviler zamanında başlamış, Abbasiler zamanında devam etmiştir.
• Anadolu’ya ilk Selçuklu akınları, Büyük Selçuklu Devleti kurulmadan önce, 1015’ten itibaren Çağrı Bey liderliğinde keşif yapmak amacıyla gerçekleştirilmiştir
• Anadolu’yu yurt edinme politikasının temeli, Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşundan sonra Tuğrul Bey tarafından atılmıştır.
• 1048’de Pasinler Savaşı ile yaklaşık bir asır sürecek olan Selçuklu-Bizans mücadelesi başlamıştır ( ilk Selçuklu-Bizans Savaşı)
• 1071 Malazgirt Savaşı’yla Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır
• Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri de kalıcı Türk yerleşmesini sağlamıştır.

1- Danişmentliler

• Beyliği kuran Danişment Gazidir
• Yeşilırmak Havzası’na hâkim olmuştur.
• Sivas, Malatya, Kayseri, Tokat, Niksar, Amasya civarlarında hâkimiyet kurmuştur
• “Danişmentnâme” adlı manzum türdeki eserde, Danişmentlilerin ülkelerine yaptığı hizmetler anlatılmaktadır.
• Kayseri, Malatya ve Sivas bu dönemde önemli eğitim ve bilim merkezleri hâline gelmiştir
• Yağıbasan Medresesi Danişmentlilere aittir (Anadoluda kurulan ilk medrese)

2- Mengücekliler

• Mengücek Ahmet Gazi tarafından kurulmuştur
• 1071-1228 tarihleri arasında Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar civarında hüküm sürmüştür.
• Bölgede meydana gelen depremler, beyliğe ait eserlerin günümüze kadar ulaşmasını engellemiştir.

3- Artuklular

• Mardin merkezli olarak 1102’de kurulmuştur
• 1231’e kadar Mardin, Hasankeyf, Harput olmak üzere üç kol hâlinde varlığını sürdürmüştür.
• Bu dönemde Diyarbakır, Mardin gibi büyük merkezlerde, ilim gelişmiş ve Cezerî gibi ilim adamları ön planda tutulmuştur
• Cezerî, elektriğin henüz kullanılmadığı dönemde sadece su ve mekanik parçalar ile çalışan makineler yapmıştır.

4- Saltuklular

• 1072-1202 yılları arasında Erzurum merkez olmak üzere Kars, Oltu, Bayburt, Malazgirt ve Artvin civarında hüküm sürmüştür.
• Erzurumdaki Üç Kümbetler Saltuklular dönemine aittir
• Saltuklular, sanat anlayışlarıyla diğer Türk beylik ve devletlerini etkilemiştir
• Saltuklu kentlerinde Ahi kültürü ve geleneği etkili olmuştur

Not: Dilmaçoğulları (Bitlis’te) ve Ahlatşahlar ( Van Gölü çevresi) da Anadolu’nun Türkleşmesine hizmet etmiştir.

Not: 1081’den itibaren İzmir merkezli olarak denizcilik faaliyetlerine başlayan ilk Türk beyi olan Çaka Bey, kurduğu 40 parçalık donanmayla Midilli, Sakız, Sisam ve Rodos gibi stratejik öneme sahip adaları fethetmiştir. 1081 yılı Türk Deniz Kuvvetleri’nin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir

Not : İlk Türk beyliklerinin ortak noktası kurucularının Oğuzlara mensup olmasıdır.

OKUMA TAVSİYESİ: Anadolu’nun İlk Fatihleri