Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Zitvatorok Antlaşması, 1606 yılında Osmanlı ile Avusturya arasında imzalanan 1593 yılında başlayan Osmanlı Avusturya (Nemçe) Savaşlarını sonlandıran antlaşmadır.
Yazının içeriğinde Zitvatorok Antlaşmasının anlatıldığı iki konu anlatım videom var. Tavsiye ederim. Birisi konunun en sonunda ve orada pek çok antlaşma daha var.
11. sınıf tarih dersi, TYT, AYT ve KPSS’de sık sık karşımıza çıkmaktadır. Genellikle 1533 İstanbul Antlaşması ile bağlantılı şekilde sorulur. BİR BAK İSTERSEN: 1533 İstanbul Antlaşması ve 1606 Zitvatorok Antlaşması Karşılaştırma
| Tarihi | 11 Kasım 1606 |
| Hangi devletler arasında yapıldı? | Osmanlı X Avusturya |
| Hangi padişah döneminde imzalandı? | I. Ahmet |
| Nedeni | Avusturya’nın Macar İsyanı, Osmanlı Devleti’nin Celali isyanları ve doğuda İran savaşlarının sürmesi üzerine imzalandı. |
| Önemi | Osmanlı’nın Avusturya’ya karşı siyasi (diplomatik) üstünlüğünü kaybetmiştir. |
| Coğrafi değişiklikler | Eğri, Kanije ve Estergon Osmanlı’da Yanıkkale ve Komarom Avusturya’da kaldı. |
Zitvatorok Antlaşmasının Maddeleri
1593 yılında başlayan Osmanlı-Avusturya Savaşları iki tarafı da yıpratmıştı. Osmanlı ülkesinde baş gösteren Celali İsyanları Osmanlı’yı barış görüşmelerine yönlendirdi. 11 Kasım 1606’da antlaşma imzalandı. Buna göre;
- Eğri, Kanije ve Estergon Kaleleri Osmanlı Devleti’ne bırakılacak.
- Avusturya, Osmanlı Devleti’ne bir defalığına savaş tazminatı ödeyecek. (200.000 kara kuruş)
- Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayılacak. (En önemli maddesi)
- Avusturya’nın elinde bulunan Macaristan toprakları için ödediği vergi kaldırılacak.
SORU-CEVAP: Peki nispeten başarılı geçen savaşlar (Haçova Meydan Muharebesi bu dönemde) neticesinde yapılan antlaşma da padişah Avusturya arşidükü ile eşit olmayı nasıl kabul etti? 1. Ahmet ilk andan itibaren Avusturya arşidükü ile eşit olmayı kabul etmedi. Lakin bu maddenin kağıt üzerinde kalacağını düşünmesi ve içerideki Celali İsyanları bu durumu kabullenmesine sebep oldu.
Zitvatorok Antlaşmasının Önemi
Antlaşma sonucunda her ne kadar Osmanlı Macaristan’da ki durumunu korumuş olsa da Habsburglara kalan Macaristan toprakları üzerindeki iddialarından ve yıllık 30 bin altın vergiden vazgeçmiştir.
Bu antlaşma Osmanlı diplomasisi açısından bir dönüm noktasıdır. Osmanlı Devleti’nin duraklamasının diplomasiye yansımasıdır. Osmanlı Devleti’nin artık Kanuni Sultan Süleyman döneminde ki büyük iddialarından vazgeçtiğinin göstergesidir.
Antlaşmanın önemini maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz;
- Osmanlı Devleti Avusturya’ya karşı 1533 İstanbul Antlaşması ile elde ettiği üstünlüğü kaybetmiştir. (1533 İstanbul Antlaşması’nda Avusturya Arşidükü Osmanlı sadrazamına eşitti.)
- Osmanlı prestij kaybetti.
- Bu antlaşmadan sonra iki devlet arasında mütekabiliyet esası belirleyici olmuştur.
Zitvatorok öncesi yaşanan uzun savaşlar döneminde Osmanlı Avupada’ki askeri yapıda meydana gelen teknik değişimleri fark etti. Zira bu değişim karşısında tımarlı sipahiler yetersiz kalmaktaydı.
Batıda Avusturya ile doğuda İran ile içeride celali isyanları ile aynı anda uğraşmak zorunda kalan Osmanlı yıprandı. Bu durum uzun vadeli planlar yerine kısa vadeli, günü kurtarmaya yönelik planların uygulanmasına sebep oldu.
Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Avusturya Arşidükalığı arasında 1606 yılında yapıldı.
Osmanlı açısından; Avusturya ile uzun süren savaşlar esnasında içeride Celali İsyanları'nın çıkması, doğu da İran tehlikesi antlaşmanın yapılmasına sebep teşkil etmiştir.
Zitvatorok Antlaşmasının en önemli maddesi; Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayılacak.
1606 Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı Avusturya arşidükü için Sezar ünvanını kullanmaya başlamıştır.
Zitvatorok Antlaşması ile Avusturya ve Osmanlı protokolde eşit hale gelmiştir.
I. Ahmet zamanında imzalandı.
Maddelerden bir diğeri Avusturya, Kuzey Macaristan için ödediği vergiyi kaldırdı.